24 November 2014

Υπουργός υγείας σοκάρει την καθολική Ιταλία

 Πρώτο Θέμα, 23/11/2014
Σοκάρει τον βαθύ καθολικισμό της ιταλικής κοινωνίας ο πρώην υπουργός Υγείας της χώρας, Ουμπέρτο Βερονέζι, με το βιβλίο του «Το επάγγελμα του ανθρώπου» που κυκλοφορεί αύριο στα βιβλιοπωλεία της Ιταλίας.
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, σπουδαίο ογκολόγο και επιστημονικό διευθυντή του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ογκολογίας, «μετά το Άουσβιτς, ο καρκίνος είναι η απόδειξη ότι ο Θεός δεν υπάρχει».
Στις σελίδες του βιβλίου του, ο Βερονέζι εξηγεί τη διαδρομή του προς τη θρησκεία και την μετέπειτα απομάκρυνσή του από αυτή, καθώς μέσα από την επιστήμη έμαθε πως καμία ανώτερη δύναμη δε μπορεί να σώσει τον άνθρωπο. 
«Κανένας Θεός δε μπορεί να εξαργυρώσει τον άνθρωπο για τις δοκιμασίες που περνάει, καμία αλήθεια δε μπορεί να απαλύνει τον πόνο δύο γονιών που χάνουν το παιδί τους από καρκίνο», αναφέρει ο Βερονέζι.
Παρότι ο ίδιος αγάπησε την εκκλησία από μικρός, στην πορεία ωρίμασε μέσα του η ιδέα του αγνωστικισμού που στη συνέχεια πήρε τη θέση του αθεϊσμού.
«Δεν ξέρω ποια ήταν η πρώτη ημέρα χωρίς τον Θεό. Σίγουρα μετά την εμπειρία του πολέμου, δεν πάτησα ξανά το πόδι μου στην εκκλησία, αλλά η δύση της πίστης μου είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα», αναφέρει στο βιβλίο του ο πρώην υπουργός.
«Η τρέλα του ναζισμού με οδήγησε να διερωτηθώ, όπως είχαν κάνει η Χάνα Άρεντ και ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄: “Πού ήταν ο Θεός στο Άουσβιτς;”», επισημαίνει και εξηγεί ότι αυτή ήταν μία από τις αιτίες που τον οδήγησαν να γίνει γιατρός.
Βέβαια, στην αρχή τον ενδιέφερε η ψυχιατρική ώστε να προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις πίσω από τους λόγους που ένα μυαλό οδηγείται «στην τρέλα και μπορεί να προκαλέσει τόσο τρόμο», ωστόσο αργότερα τον κέρδισε η χειρουργική.
«Στο χειρουργείο όταν ο ασθενής αποκοιμιέται αφήνει σε εσένα τη ζωή του. Το τελευταίο βλέμμα φόβου ή εμπιστοσύνης είναι για εσένα. Και εσύ, χειρουργέ, δε μπορείς να πιστέψεις ότι ένας φύλακας άγγελος θα οδηγήσει το χέρι σου όταν αρχίζεις να κάνεις τομές και να χειρουργείς, όταν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα πρέπει να αποφασίσεις τι να κάνεις, όπως όταν πρέπει να σταματήσεις μία αιμορραγία», συνεχίζει ο Βερονέζι.
Συμπληρώνει, μάλιστα, πως ο γιατρός βρίσκεται μόνος του τη στιγμή εκείνη, μόνος με την ικανότητά του, την συγκέντρωσή του, την διαύγειά του, την εμπειρία του, τις σπουδές του και την αγάπη του για τον ασθενή.
«Πώς μπορεί να πιστέψει κανείς στη Θεία Πρόνοια ή στη θεϊκή αγάπη όταν βλέπει σε ένα παιδί να έχουν εισβάλει κακοήθη κύτταρα που το κατασπαράζουν καθημερινά μπροστά στα μάτια σου; Υπάρχουν λόγια σε εκείνο το ιερό βιβλίο του κόσμου, αλήθειες που αποκαλύπτονται, οι οποίες θα μπορούσαν να απαλύνουν το πόνο των γονιών του; Πιστεύω πως όχι και προτιμώ τη σιωπή ή να ψιθυρίσω “δεν ξέρω”», επισημαίνει ο πρώην υπουργός Υγείας της Ιταλίας.

22 November 2014

Ο Γυμνασιάρχης

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 συνέβη ένα περιστατικό, το οποίο o φίλος και παλιός συμμαθητής από το Γυμνάσιο, ο Πέτρος Κ. που το προκάλεσε, μου το διηγήθηκε 6-7 χρόνια αργότερα, σε συνεστίαση παλαιών συμμαθητών:
Είχε πάει ο Πέτρος στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» για να επισκεφτεί έναν ασθενή συγγενή του. Περπατώντας στους μεγάλους διαδρόμους του νοσοκομείου και ψάχνοντας να βρει κάποια νοσοκόμα για να πάρει πληροφορίες, βλέπει έναν καταβεβλημένο υπερήλικα, πολύ κοντό, με πυτζάμες και ρόμπα από πάνω, προφανώς ασθενής για θεραπεία, να πηγαινοέρχεται για ξεμούδιασμα σ’ ένα μακρύ διάδρομο.
Πλησιάζει ο φίλος τον μικροκαμωμένο ασθενή –ο ίδιος περίπου με ύψος 1,85 m– και τον ρωτάει: «Μήπως είστε ο παλιός Γυμνασιάρχης Περικλής Κ.;» Ο ασθενής κοίταξε προς τα πάνω και διερευνητικά τον ερωτώντα, προσπαθώντας να αναγνωρίσει κάποιον πιθανό γνωστό του, δεν κατέληξε όμως σε κάποιο συμπέρασμα και απλά επιβεβαίωσε το όνομα και την ιδιότητά του, πρόσθεσε δε επιπλέον ότι πάσχει από καρκίνο στο τελευταίο στάδιο.
Ο Πέτρος αισθάνθηκε κάτι σαν ζάλη και οργή που είδε μπροστά του τον παλιό Γυμνασιάρχη, έχασε την ψυχραιμία του και άρχισε να τον βρίζει σκαιότατα: «Αν πίστευα σε θεούς και δαίμονες, θα έλεγα ότι είναι η δίκαιη θεϊκή τιμωρία σου και εύχομαι να έχεις τον πιο δυσάρεστο θάνατο! Αυτό σου αξίζει παλιάνθρωπε που βασάνιζες και ταλαιπωρούσες μικρά και πεινασμένα παιδιά στο Γυμνάσιο…» – και άλλα πολλά, τα οποία ο ίδιος ο Πέτρος δεν θυμόταν πια, όπως μου είπε.
Ο Γυμνασιάρχης που μάλλον περίμενε λόγια παρηγοριάς για την κατάσταση της υγείας του, έμεινε αποσβολωμένος και, από ωχρός που ήταν, ήδη έγινε κάτασπρος, ενώ ψέλλισε κάτι σαν «Έκανα ό,τι νόμιζα σωστό…», πισωπατώντας για να απομακρυνθεί από τον συνομιλητή του. Γύρω άλλοι επισκέπτες και ασθενείς που άκουσαν τη στιχομυθία εξεπλάγησαν, πλησίασαν  και άρχισαν να φωνάζουν: «Ντροπή, τι πράγματα είναι αυτά; Και λόγω της ηλικίας και επειδή είναι σ’ αυτή την κατάσταση…» Αυτό ήταν με συντομία το περιεχόμενο των παρεμβάσεων… Ίσως γνώριζαν κάποιοι επισκέπτες ότι ο βραχύσωμος ασθενής έπασχε από προχωρημένο καρκίνο, ίσως ήταν ανάμεσά τους συγγενείς ή φίλοι του Γυμνασιάρχη που τον είχαν επισκεφτεί.
Ο Πέτρος γύρισε προς τους διαμαρτυρόμενους και περίεργους που ήταν ήδη 8-10 άτομα γύρω του και τους λέει: «Αν ξέρατε κύριοι  τι έκανε αυτός ο άθλιος άνθρωπος τα χρόνια που ήταν Γυμνασιάρχης και πώς συμπεριφερόταν σε μαθητές και καθηγητές, θα λέγατε πολύ χειρότερα εναντίον του από αυτά που ακούσατε» και συνέχισε περιγράφοντας το βίο και τη συμπεριφορά τού Γυμνασιάρχη:
«Καταρχάς  ήταν μισάνθρωπος, ίσως επειδή ήταν πάντα κοντός και κακάσχημος, ακριβώς όπως είναι και τώρα. Και έχει το αριστερό χέρι παραμορφωμένο, είναι κουλός! Γι’ αυτό το έχει διαρκώς χωμένο στην τσέπη της ρόμπας! Αυτά όλα τον κάνουν να μισεί τον κόσμο, ιδίως τα παιδιά…»
Σταδιακά μαζεύτηκαν ακόμα περισσότεροι γύρω έχοντας ακούσει ίσως από μακριά τις αρχικές κουβέντες της αντιδικίας και άρχισαν να σχολιάζουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ο Πέτρος συνέχισε:
«Είχε πάντα αυτός ο Γυμνασιάρχης ένα ρόπαλο στο καλό του χέρι, αντί για χάρακα. Ένα μαύρο κυλινδρικό ρόπαλο που το έλεγε ο ίδιος "μαύρο φίδι". Με το κουλό ακινητοποιούσε το μαθητή και με το άλλο χέρι χτύπαγε ροπαλιές, όπου έβρισκε… Μια φορά, το 1956-57, μέσα στο δυνατό κρύο του Φλεβάρη που είχαν γεμίσει οι δρόμοι από πάγους, πήγαμε πολλά παιδιά καθυστερημένα την πρώτη ώρα, κανένα πεντάλεπτο ίσως.»
»Μας μάζεψε στην είσοδο ένας καθηγητής επόπτης και μας πήγε στο γραφείο του Γυμνασιάρχη, όπως είχε πάρει εντολή. Εκεί όρμηξε ο κουλός με το "μαύρο φίδι" και άρχισε να μας χτυπάει στα χέρια, στα κοκαλωμένα από το μεγάλο ψύχος δάκτυλα και στα γυμνά πόδια, γιατί φοράγαμε ακόμα κοντά παντελόνια! Δεν είχαμε γάντια και ψηλές κάλτσες να φορέσουμε τότε! Ένας μαθητής κάτι προσπάθησε να πει για να διαμαρτυρηθεί, οπότε σηκώνει αυτός ο άνθρωπος τον χάρακα για να χτυπήσει το μαθητή στο κεφάλι. Μόλις τον πρόλαβε ο επόπτης καθηγητής και του κράτησε το χέρι… Αμέσως μετά μας έδωσε τριήμερη αποβολή και μας έδιωξε από το σχολείο! Ένας παιδαγωγός που διώχνει τους μαθητές του…»
Οι συζητήσεις μεταξύ των περιέργων στον περίγυρο του Πέτρου είχαν ενταθεί, αλλά με διαφορετικό πνεύμα πλέον. Μερικοί καυτηρίαζαν την κακιά συνήθεια των δασκάλων εκείνης της εποχής να χτυπάνε τους μαθητές, συχνά δε με προτροπή των γονέων τους… Ό,τι δεν κατάφερναν οι ίδιοι στο σπίτι, το φόρτωναν στους δασκάλους και ξένοιαζαν. Μερικοί έλεγαν βέβαια –είχε ξεχαστεί ο Γυμνασιάρχης πλέον– ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος για τους καθηγητές να επιβάλλουν την τάξη, έτσι γίναμε άνθρωποι και άλλα τέτοια, εξόχως παιδαγωγικά.
Κάπου εκεί ξεχωρίζει ένας από την ομάδα των περιέργων και λέει: «Πολύ λυπήθηκα γι’ αυτό που συνέβη, ο κ. Γυμνασιάρχης…» και κοιτάζει τριγύρω να τον εντοπίσει, αλλά αυτός, έτσι μικροκαμωμένος που ήταν, είχε ξεγλιστρήσει και είχε πάει μάλλον στο θάλαμό του. Συνεχίζει λοιπόν ο ομιλητής, «ο κ. Γυμνασιάρχης, τον οποίο είχα 3 χρόνια καθηγητή φιλόλογο, ήταν μεν αυστηρός αλλά δίκαιος! Ήταν υποχρεωμένος να κρατήσει την πειθαρχία ενός πολύ μεγάλου Γυμνασίου…»
«Γιατί, τόσα άλλα Γυμνάσια στην Ελλάδα δεν είχαν πειθαρχία;», τον διακόπτει ο Πέτρος, «Εδώ και 20 χρόνια που αποφοίτησα ρώταγα συγγενείς, φίλους και συναδέλφους σε όλη τη χώρα, ιδίως στα 2,5 χρόνια της στρατιωτικής θητείας μου που γνώρισα πολλούς συνομήλικους, αν είχαν συναντήσει έναν τέτοιο μισάνθρωπο εκπαιδευτικό. Τίποτα, κανείς! Πολλοί ξέρανε για κάποιους περίεργους και εμπαθείς, ιδίως στην επαρχία, αλλά να κτυπάει κάποιος τα παγωμένα δάκτυλα μικρών παιδιών ήταν πρωτοφανής σαδισμός, μου λέγανε όλοι!»
«Και στο κάτω κάτω», συνέχισε ο Πέτρος, «ο διάδοχός του Γυμνασιάρχης που ήρθε όταν ο κουλός πήρε σύνταξη, το ίδιο Γυμνάσιο είχε να διοικήσει! Είχε κι αυτός μια αναπηρία, κούτσαινε στο ένα πόδι, ίσως από κάποιο τραύμα στον πόλεμο ή κάποιο τροχαίο ατύχημα. Όμως, ούτε "μαύρο φίδι" χρειάστηκε, ούτε έκανε τίποτα που να θυμίζει τον προκάτοχό του… Έριχνε κι αυτός κανένα χαστούκι, φυσικά, αλλά στα όρια του επιτρεπτού και αποδεκτού!»
Μπήκαν πολλοί στη συζήτηση, καθένας με την άποψή του, άλλοι έτσι κι άλλοι αλλιώς… Κάποια στιγμή λέει πάλι ο τέως μαθητής του Γυμνασιάρχη που τον είχε υποστηρίξει προηγουμένως: «Ό,τι κι αν πούμε για τη συμπεριφορά του στους μαθητές, ήταν άριστος φιλόλογος και κράταγε την προσοχή των μαθητών! Να φανταστείτε», λέει προς την ομήγυρη, «ήξερε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου απ’ έξω και δίδασκε χωρίς να έχει μπροστά του ανοικτό βιβλίο!»
Αυτή η περιγραφή φαίνεται να εντυπωσίασε το ακροατήριο των περιέργων και κουνούσαν επιδοκιμαστικά το κεφάλι τους… Ο Πέτρος δεν ήθελε να αφήσει το κλίμα να γυρίσει υπέρ του "κουλού" και λέει στον άλλο:
«Ωραία, ας αφήσουμε τη διοικητική ανικανότητά του, αφού μόνο με αυταρχισμό και το ρόπαλο στο χέρι μπορούσε να επιβληθεί κι ας εστιάσουμε στις εκπαιδευτικές επιδόσεις του! Δεν θα έλεγα τίποτα, ούτε σημασία θα του έδινα, αν η εκπαιδευτική ανεπάρκειά του ήταν το μόνο μειονέκτημά του, αλλά μια και το αναφέρατε, ας μιλήσουμε και γι' αυτό. Είπατε ότι ήξερε τα έργα του Ομήρου απ’ έξω. Δηλαδή ποιο παράδειγμα έδινε στους μαθητές; Το παράδειγμα της αποστήθισης, την οποία κατακεραυνώνουμε όλοι… Εκτός από Γραμματική και Συντακτικό κι αυτά λειψά σε 5-10 παραγράφους του συνολικού κειμένου, τι άλλο μάθαμε από αυτά τα σπουδαία κείμενα που διδάσκονται επί τόσες χιλιετίες σε όλο τον κόσμο;»
»Τι μάθαμε για την οργάνωση της πολιτείας εκείνης της εποχής και πώς την αξιολογούσε ο συγγραφέας των κειμένων, ο οποίος θεωρούσε τους ανθρώπους που δεν είχαν αγροτική δραστηριότητα απολίτιστους και πολιτισμένους εκείνους που έχτιζαν λιμάνια και κατασκεύαζαν έπιπλα και πολεμικούς εξοπλισμούς, είχαν δηλαδή τεχνικές δεξιότητες… Εγώ τα έμαθα αυτά –και άλλα πολλά– στο εξωτερικό, εδώ στην Ελλάδα μάς είχαν αηδιάσει με Γραμματική και Συντακτικό… Δεν λέω ότι ήταν ο μόνος ανεπαρκής φιλόλογος, αλλά δεν δέχομαι να τον επαινούν, επειδή είχε αποστηθίσει τα αρχαία κείμενα!»
Πήρε μια ανάσα ο Πέτρος και συνέχισε: «Αυτός ήταν ο σπουδαίος φιλόλογος κύριέ μου… Ένας δημόσιος υπάλληλος που αναμάσαγε τα τυπικά και δεν ήταν σε θέση να οργανώσει ένα διάλογο με τους μαθητές. Και αυτό που είπατε για την προσοχή των μαθητών, αν δεν κράταγε το "μαύρο φίδι" στο χέρι του, αμφιβάλλω αν θα τον πρόσεχε κανένας…»
Εκείνη τη στιγμή εμφανίστηκε στο διάδρομο ένας νοσοκόμος που έσπρωχνε το κρεβάτι ασθενούς από το χειρουργείο. Διαλύθηκε ο κύκλος των περιέργων για να κάνουν χώρο, μερικοί πήγαν προς τον ασθενή στο κρεβάτι και ο Πέτρος γύρισε να φύγει. Δεν είχε και ενδιαφέρον πια να συνεχίσει αυτή την κουβέντα, είχε χαλάσει ολοσχερώς η διάθεσή του.
Όταν τελείωσε ο φίλος με τη διήγηση της ιστορίας στη συνεστίαση των συμμαθητών, με είδε προβληματισμένο. «Τι άποψη έχεις;» με ρωτάει…
«Τι να σου πω ρε Πέτρο», απαντάω κι εγώ σκεπτικός –και παραμένω ακόμα σήμερα το ίδιο αμφίθυμος– «έχεις σε όλα δίκιο, και λίγα του είπες του κουλού για τις επιδόσεις του, να σου μαρτυρήσω δε ότι σ’ εκείνη την ομάδα μαθητών με καθυστερημένη προσέλευση λόγω ψύχους ήμουν κι εγώ και έφαγα επίσης κτυπήματα στα παγωμένα δάκτυλα. Ο άλλος που παρά λίγο να έτρωγε το "μαύρο φίδι" στο κεφάλι στεκόταν δίπλα μου και έβλεπα πώς έτρεμε το χέρι του κουλού όταν προσπάθησε να τον κτυπήσει – είχε πάθος, δεν ήταν υπηρεσιακά τυπικός. Ευτυχώς που του έπιασε το χέρι ο άλλος καθηγητής και είπε μάλιστα "Ε, όχι κ. Γυμνασιάρχα!". Δίπλα ήμουν…»
»Να σκεφτείς δε ότι ήταν Γυμνασιάρχης από τη δεκαετία του '40 και λέγεται ότι κάρφωνε μαθητές και καθηγητές στην Ασφάλεια! Και ούτε ως φιλόλογο του είχα κάποια εκτίμηση, από αυτά που άκουγα… Έχεις χίλια δίκια, αλλά ήταν ανάγκη να τον βρίσεις στο νοσοκομείο, σ’ αυτή την κατάσταση που ήταν; Το πολύ σε ένα μήνα θα πέθαινε… Τι αξία είχε που τον ξεφτίλισες και χάλασες κι εσύ την καρδιά σου;»
Συμφώνησε! «Τώρα που το σκέφτομαι δεν είμαι σίγουρος» είπε σκεφτικός ο Πέτρος, «αλλά θα ζούσα με τον καημό ότι δεν εκδικήθηκα, με τα λόγια τουλάχιστον, για εκείνα τα χτυπήματα στα παγωμένα δάκτυλα και στα πόδια όλων των παιδιών! Ακόμα τα αισθάνομαι, έχουν μείνει χαραγμένα στην ψυχή μου…» Σήκωσα το κρασοπότηρο να τσουγκρίσουμε, ώστε να δημιουργήσω αφορμή να αλλάξει το θέμα συζήτησης κι εκεί πρόσεξα τα μάτια του Πέτρου που είχαν δακρύσει…


20 November 2014

Η «Καταλανική Εταιρεία» και η οριστική καταστροφή του μεσαιωνικού Ελληνισμού

του Ι. Β. Δ., istorikathemata.com
Στις αρχές του 14ου αιώνα ο Ελλαδικός χώρος ήταν κατακερματισμένος ανάμεσα σε κτήσεις που ανήκαν στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο και σε Φράγκους φεουδάρχες κληρονόμους των Σταυροφόρων που άλωσαν την Κωνσταντινούπολη το 1204. Ο Αυτοκράτορας είχε υπό τον έλεγχο του την Μακεδονία, την Θράκη, τον Μυστρά, την Κωνσταντινούπολη και μια στενή λωρίδα γης στην Μικρά Ασία που εφαπτόταν στην Βασιλεύουσα. Ο υπόλοιπος χώρος (Θεσσαλία, Θήβα, Ανδραβίδα, Αθήνα, Πάτρα, Κόρινθος, νησιά του Αιγαίου, Ναύπακτος) βρίσκονταν υπό τον έλεγχο Φράγκων φεουδαρχών που συγγένευαν με ισχυρούς βασιλικούς οίκους της Ευρώπης. Οι περιοχές αυτές ήταν κατάσπαρτες από ισχυρά κάστρα που σταθεροποιούσαν την εξουσία των κατά τόπους βαρόνων και μικρότερων ευγενών, εις βάρος του ντόπιου αγροτικού πληθυσμού.

Εκείνη την εποχή εμφανίστηκε για τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο ο σημαντικός κίνδυνος των Οθωμανών Τούρκων. Ο βυζαντινός στρατός είχε αποδιοργανωθεί πλήρως λόγω έλλειψης χρημάτων ικανών στρατηγών και απωλειών από τους πολέμους με τους Φράγκους, είχε χάσει κατά μεγάλο μέρος το ηθικό και την αλκή του και έτσι οι πλέον αξιόπιστες βυζαντινές στρατιωτικές μονάδες ήταν Αλανοί και Μουσουλμάνοι μισθοφόροι. Γι' αυτό ο Ανδρόνικος μοιραία στράφηκε στην Δύση για να βρει ισχυρότερους συμμάχους.



Την ίδια εποχή στην Σικελία τελείωναν οι «Σικελικοί Εσπερινοί», ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ βασιλικών οίκων με τελικό έπαθλο το νησί της Σικελίας. Μετά το τέλος του πολέμου και την ειρήνη του Καλταμπελλόττα, ο μισθοφόρος τυχοδιώκτης καταλανικής καταγωγής Ρογήρος ή Ροζέ ντε Φλορ (Roger De Flor, παλαιός Ναΐτης ιππότης), όπως και χιλιάδες άλλοι Καταλανοί μισθοφόροι (γνωστοί και ως Αλμογάβαροι από την εποχή των επιθέσεων τους κατά των Μωαμεθανών της Ισπανίας), βρέθηκαν χωρίς εργοδότη. Μετά από συνεννοήσεις ο Ανδρόνικος τους έπεισε να συμμαχήσουν μαζί του τάζοντας υψηλές αποδοχές και αξιώματα. Έτσι το 1302 ο Ντε Φλορ μαζί με 5.000 ακόμη Καταλανούς επιβιβάζονται σε 36 πολεμικές γαλέρες και πηγαίνουν στην Κωνσταντινούπολη, όπου γίνονται δεκτοί με μεγάλες τιμές από τον Αυτοκράτορα.
Το 1303 εγκαθίστανται στο Κύζικο Μ. Ασίας και στα επόμενα δύο χρόνια συντρίβουν σε συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις τους επικίνδυνους Οθωμανούς, φτάνοντας ως το Ικόνιο, αποδεικνύοντας έτσι την αδιαμφισβήτητη στρατιωτική τους αξία. Παράλληλα όμως οι Καταλανοί αποσπούσαν με την βία αμοιβές και από τις πόλεις που απελευθέρωναν, ενώ πολλές τις ρήμαζαν και τις λεηλατούσαν. Η συμπεριφορά τους αυτή και οι συνεννοήσεις τους με τοπικούς άρχοντες για δημιουργία ανεξάρτητου Καταλανικού κρατιδίου στην Μ. Ασία, δικαίως τους κατέστησε επικίνδυνους στα μάτια του Αυτοκράτορα που τους κάλεσε εσπευσμένα στην Κωνσταντινούπολη, όπου δολοφόνησε τον αρχηγό τους Ντε Φλόρ με την ελπίδα ότι οι υπόλοιποι θα διαλύονταν. 

Οι Καταλανοί όμως όχι μόνο δεν διαλύθηκαν, αλλά αφού εξέλεξαν νέο τους αρχηγό τον Μπερεγκάρ ντε Ροκφόρ (Berengar Raimond de Roquefort), λεηλάτησαν όλη την χερσόνησο της Καλλίπολης, σφάζοντας ανηλεώς τους κατοίκους της και προκαλώντας συνεχώς τους Βυζαντινούς για μάχη, φτάνοντας ως τα τείχη της πρωτεύουσας. Όταν τα Βυζαντινά στρατεύματα αποφάσισαν να αντιπαρατεθούν, ακολούθησε μια καταστροφική μάχη γι' αυτούς όπου σκοτώθηκαν σχεδόν 20.000 άνδρες ενώ τραυματίστηκε και ο γιος του Αυτοκράτορα.
Μετά από αυτή την μάχη, τα βυζαντινά εδάφη και οι πληθυσμοί τους, βρέθηκαν στο έλεος της «καταλανικής εταιρείας» (η «κομπανίας» κατά την επί λέξει απόδοση του όρου από τα Ισπανικά). Οι Καταλανοί λεηλάτησαν με μίσος όλη την Θράκη και την Μακεδονία, ληστεύοντας και σκοτώνοντας όποιον έβρισκαν μπροστά τους, γεμίζοντας με τρόμο τους φτωχούς κατοίκους των περιοχών. Εγκαταστάθηκαν την διετία 1307-1309 στην Ποτίδαια Χαλκιδικής προσπαθώντας χωρίς επιτυχία να καταλάβουν την οχυρή Θεσσαλονίκη. Από την καταστροφική μανία των Καταλανών δεν ξέφυγε ούτε το Άγιο Όρος όπου από 300 Μονές, μόνο 25 έμειναν αλώβητες, ενώ οι υπόλοιπες βεβηλώθηκαν και καταληστεύτηκαν. Για να γίνει αντιληπτή η σκληρότητα των Καταλανών, αναφέρουμε πως, όταν ο αρχηγός τους ντε Ροκφόρ τους εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά το 1308, έσφαξαν άλλους δεκαπέντε μικρότερους στην ιεραρχία αρχηγούς τους, για να εκτονώσουν την οργή τους.
Αμέσως μετά την καταστροφή των περιοχών της Μακεδονίας και λόγω της πίεσης του αυτοκρατορικού στρατού υπό τον ικανό αρχιστράτηγο Χανδρηνό, αναχώρησαν προς Νότο κι εκεί κατέλαβαν και λεηλάτησαν με ευκολία τη Θεσσαλία, εισερχόμενοι πλέον στις Φράγκικες κτήσεις. Φτάνοντας στη Θήβα το 1310 μ.Χ. ήρθαν σε συνεννόηση με τον ισχυρό Δούκα της Αθήνας Γωτιέρος ή Βαλτέρος της Βρυέννης (Gautier de Brienne), συνεχιστή του οίκου ντε Λα Ρος και πολέμησαν κατακτώντας πολλά κάστρα (Ζητούνι, Φάρσαλα, Αλμυρός, Σιδηρόκαστρο) για λογαριασμό του. Τις τάξεις της «Καταλανικής Εταιρείας» είχαν πυκνώσει νέοι εθελοντές από την Καταλονία αλλά και πολλοί Οθωμανοί Τούρκοι.
Τον Σεπτέμβριο ο ντε Μπριέν, φοβούμενος την αύξηση της ισχύος της «Εταιρείας», ζήτησε από τους Καταλανούς να εγκαταλείψουν τα εδάφη του, παραδίδοντας όλα τα κάστρα που κέρδισαν πολεμώντας για λογαριασμό του. Η Καταλανική Εταιρεία ζήτησε να κρατήσει κάποια από αυτά για να εγκατασταθεί μόνιμα, αλλά ο Δούκας αρνήθηκε με προσβλητικό τρόπο και ετοιμάστηκε να συντρίψει τους Καταλανούς, καλώντας όλους τους Φράγκους συμμάχους του για βοήθεια, κατά την συνήθεια της εποχής. Πολύ σύντομα 2000 σιδηρόφρακτοι ιππότες και 20.000 πεζοί είχαν μαζευτεί στην Αθήνα, δύναμη τεράστιας ισχύος για τα δεδομένα της εποχής. Αυτοί οι Φράγκοι ιππότες αποτελούσαν την πιο επίλεκτη μονάδα της εποχής, καθώς η επίθεση τους ήταν συντριπτικής ισχύος έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου και απολάμβανε μεγάλης φήμης τότε.
Οι Καταλανοί ήταν πλέον παγιδευμένοι καθώς στην Θεσσαλία προήλαυνε ο ικανός Βυζαντινός στρατηγός Χανδρηνός με σημαντικές δυνάμεις που τους είχε νικήσει στο παρελθόν, έτσι η μάχη κατά των Φράγκων του ντε Μπριέν στις 15 Μαρτίου 1311, ήταν μονόδρομος. Οι Καταλανοί διάλεξαν με στρατιωτική σοφία, το πεδίο μάχης να είναι στην πεδιάδα του ποταμού βοιωτικού Κηφισού κοντά στην Κωπαΐδα, όπου το έδαφος ήταν ελώδες. Οι δυνάμεις τους (3500 ιππείς, 4000 πεζοί και πολλοί Τούρκοι) παρατάχθηκαν με το έλος μπροστά τους. Ο ντε Μπριεν έπεσε στην παγίδα, διατάσσοντας επέλαση στους ιππότες που τον περιστοίχιζαν. Το βαρύ Φράγκικο ιππικό κόλλησε στην λάσπη και ακολούθησε η μαζική σφαγή του, από τους πεπειραμένους Καταλανούς. Από την Φράγκικη στρατιά πολύ λίγοι επέζησαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν γλίτωσε ούτε ένας στρατιώτης για να μεταφέρει το νέο της καταστροφής στην Αθήνα.



Έτσι οι Καταλανοί κατέλαβαν την Θήβα (την λεηλάτησαν σφάζοντας τους κατοίκους της χωρίς να εξαιρέσουν ούτε τα νήπια) και την Αθήνα το 1311 εγκαθιστώντας μόνιμο δικό τους καθεστώς, το οποίο άντεξε ως το 1387, χάρις την αλκή των πολεμιστών του και τις ισχυρές συμμαχίες που σύμπτυξε. Στα χρόνια που ακολούθησαν διεξήγαγαν πολλές επιδρομές και πολέμους στις γύρω περιοχές και στην μέγιστη ακμή τους έλεγχαν όλη την Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα ως την Κόρινθο. Οι ανώτεροι αξιωματούχοι των Καταλανών έλαβαν για συζύγους τις γαλαζοαίματες γυναίκες των ευγενών που εξολόθρευσαν στην μάχη της Κωπαΐδας. Η καταλανική ορίστηκε ως  επίσημη γλώσσα του Αθηναϊκού κρατιδίου, ενώ οι Έλληνες κάτοικοι ζούσαν υπό την συνεχή καταπίεση των Καταλανών, χωρίς να έχουν δικαίωμα να εμπορεύονται, να μεταβιβάζουν την περιουσία τους στα παιδιά τους και να ασκούν άλλα επαγγέλματα πλην των αγροτικών.
Λίγα χρόνια μετά, εξομάλυναν οι Καταλανοί τις κάκιστες σχέσεις τους με τον Πάπα. Οι δύο επόμενες γενιές που ακολούθησαν όμως, δεν επέδειξαν την στρατιωτική αλκή των προγόνων τους, καθώς μεγάλωσαν στη χλιδή των δεσποτών της μεσαιωνικής φεουδαρχίας. Μετά την φυσιολογική εξέλιξη της πτώσης του καθεστώτος της Καταλανικής Εταιρείας στην Αθήνα από τον οίκο Ατζαγιόλι το 1387, πολλά μέλη της επέστρεψαν στην Σικελία και στην Καταλονία....
Επίλογος
Η ιστορία της «Καταλανικής Εταιρείας» μαρτυρεί την μεγάλη αδυναμία τόσο του Βυζαντινού όσο και των Φραγκικών μικρότερων κρατών να προστατέψουν τα εδάφη τους ακόμη και από την απειλή ανοργάνωτων στιφών μισθοφόρων τυχοδιωκτών. Η επίδραση της Καταλανικής Εταιρείας στην τύχη της Μεσαιωνικής Ανατολής ήταν πολύ μεγάλης σημασίας, καθώς λεηλάτησε και κατέστρεψε όλη τη Βαλκανική Χερσόνησο (πλην Πελοποννήσου), ενώ συνέτριψε σε δύο πολύνεκρες και αποφασιστικές μάχες, το άνθος του Βυζαντινού στρατού και της Φράγκικης ιπποσύνης. Έτσι οι Οθωμανοί λίγα χρόνια μετά εκμεταλλεύθηκαν την καταστροφή και την αποδιοργάνωση των μεσαιωνικών κρατικών οργανισμών των Βαλκανίων, επικρατώντας και επιβάλλοντας τη δεσποτική εξουσία τους για τέσσερις αιώνες.
Η πρωτόγονη αγριότητα, η ασχήμια και η παντελής έλλειψη ατομικής καθαριότητας χαρακτήριζαν τα μέλη της «Εταιρείας» ενώ μακρινοί απόηχοι της παρουσίας της εντοπίζονται στη λαϊκή δημοτική μας παράδοση. Ο ιστορικός William Miller θεωρεί ότι η παρουσία της Καταλανικής Εταιρείας στην περιοχή, είχε ίσης σημασίας καταστροφικά αποτελέσματα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δύσης το 1204 μ.Χ.
Η σημερινή πολιτική ηγεσία της περιοχής της Καταλανίας με πρωτοβουλία του Κάρλες Ντουάρτε επέδειξε αυξημένη πολιτισμική ανθρωπιστική και ιστορική ευαισθησία, χρηματοδοτώντας το 2004 την αναστήλωση της Μονής Βατοπαιδίου προσδοκώντας με αυτή την χειρονομία να εξιλεωθεί 700 χρόνια μετά για τις ανήκουστες καταστροφές που προκάλεσαν στον Ελλαδικό χώρο και στο Άγιο Όρος οι βάρβαροι πρόγονοι τους.


19 November 2014

Φραστικά επεισόδια Αμβρόσιου-Άνθιμου για την ορθότητα της πίστης και σκέψης...

Αν μπορούσαν θα είχαν αλληλομαχαιρωθεί!

από το ευλαβές site www.dogma.gr

7/10/2014

Φραστικό επεισόδιο είχαν πριν από λίγο οι μητροπολίτες Καλαβρύτων και Αλεξανδρουπόλεως με αφορμή κείμενο του πρώτου κατά του Πατριάρχη.

Ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως χαρακτήρισε «επαίσχυντο» το κείμενο του μητροπολίτη Καλαβρύτων για τον Πατριάρχη, με τον κ. Αμβρόσιο να απαντά στον κ. Άνθιμο πως «Εάν ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως δεν αισθάνεται Έλληνας και μέλος της Ιεραρχίας ας πάει στην Τουρκία».

Ο διάλογος είναι χαρακτηριστικός:

Αλεξανδρουπόλεως: Στην Ιεραρχία μας που συνέρχεται σήμερα, ρίχνει βαρειά τη σκιά του, το επαίσχυντο κείμενο του Σεβ. Καλαβρύτων ο οποίος βλέπει φαντάσματα και σκιαμαχεί με ποιόν; Με τι; Το σκέφτηκε άραγε;

Την περασμένη εβδομάδα ζήσαμε στην Θράκη τις εκδηλώσεις ενθουσιασμού και αγάπης του ποιμνίου μας προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Τόσο ο θεσμός, όσο και το πρόσωπο είναι πολύ ψηλά στην συνείδηση και στην ψυχή του λαού μας. Αυτό το παραλήρημα της κακότητος του κειμένου του Μητροπολίτη Καλαβρύτων, φέρνει διχασμό στην Ορθοδοξία και στην Ιεραρχία.

Ζητώ, Μακαριώτατε, όχι την συζήτηση περί του θέματος. Η συζήτηση ενός τέτοιου κατάπτυστου κειμένου θα αποτελέσει μομφή για την Ιστορία της Ιεραρχίας μας. Ζητώ την απομπομπή και την αποκήρυξη του αισχρού δημοσιεύματος. Ειδάλλως η σιωπή μας θα σημαίνει συνενοχή....

Καλαβρύτων: Εάν ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως δεν αισθάνεται Έλληνας και μέλος της Ιεραρχίας ας πάει στην Τουρκία.

Αλεξανδρουπόλεως: Δεν σας επιτρέπω να αμφισβητείτε την ψυχή μου και την θέση μου. Εσείς να εξετάσετε το διχασμό που βάζετε στην Εκκλησία και στην Πατρίδα μας, αυτά που λέτε εσείς, δεν τα λέει ούτε το Τουρκικό Προξενείο.
17/11/2014

Μέσω αλληλογραφίας δόθηκε τελικά η συνέχεια στην κόντρα που ξέσπασε κατά την διάρκεια της πρώτης ημέρας της συνεδρίασης της Ιεραρχίας τον προηγούμενο Οκτώβριο, μεταξύ των μητροπολιτών Καλαβρύτων και Αλεξανδρουπόλεως με αφορμή τις δηλώσεις του πρώτου για τον Οικουμενικό Πατριάρχη.

Η αλληλογραφία μεταξύ των μητροπολιτών, μέρος της οποίας έδωσε στην δημοσιότητα ο μητροπολίτης Καλαβρύτων προαναγγέλλοντας και άλλες παρόμοιες δημοσιοποιήσεις, είναι ενδεικτική.


Χρησιμοποιώντας και παραφράζοντας μάλιστα λόγους Πατέρων της Εκκλησίας, όπως του Γρηγορίου του θεολόγου, ο Αλεξανδρουπόλεως αποκαλεί τον Καλαβρύτων «αναίσχηντο γέροντα» ο οποίος κάνει λόγο με την σειρά του για «αναιδεστατους νέους».

«Απορώ, Σεβασμιώτατε, που με πληροφορείτε ότι η ιδική μου «ασεβής» συμπεριφορά «δεν συνάδει προς το εκκλησιαστικόν ήθος». Λυπάμαι, αλλά αυτό μας διδάξατε στην Ιεραρχία, κάποιοι αδελφοί και πατέρες της σειράς σας και ευτυχώς δεν σας αντιγράψαμε πλήρως, γι’ αυτό και δεν ξεπέφτουμε στην ιδική σας τακτικη» γράφει ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος.


ΠΩΣ ΚΛΙΜΑΚΩΘΗΚΕ Η ΕΝΤΑΣΗ

Η υπόθεση είχε λήξει μετά από παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου. Όπως φαίνεται όμως από τις επιστολές που δημοσιοποίησε σήμερα ο κ. Αμβρόσιος, τίποτα δεν έχει λήξει ακόμη.

Στις 11 Οκτωβρίου ο κ. Αμβρόσιος γράφει στον κ. Άνθιμο πως σκανδαλίστηκε από τις ενέργειες του στην αίθουσα της Ιεραρχίας, υπενθυμίζοντας του πως είναι 38 χρόνια αρχιερέας και πως το «το οργίλον, ως εκ τούτου δε και απαράδεκτον, ύφος δια του οποίου κατεφέρθητε εναντίον μου (...) ΔΕΝ συνάδει προς το εκκλησιαστικόν ήθος! »

«Εάν δια του τρόπου, τον οποίον μετήλθον,απαντών εις την αγάπην Σας, ζητώ συγγνώμην! Αλλά δεν είχον άλλην οδόν επιλογής, δια να αντιμετωπίσω την ‘Υμετέραν ασεβή συμπεριφοράν! Κατ’ ανάγκην εφήρμοσα το γνωστόν: «πάσσαλος πασσάλω εκκρούεται»! Επιτρέψατέ μοι να Σας πληροφορήσω, ότι η τοιαύτη συμπεριφορά ΔΕΝ συνάδει προς το εκκλησιαστικόν ήθος! » έγραψε χαρακτηριστικά ο κ. Αμβρόσιος, ο οποίος επισύναψε στην επιστολή του και το αρχικό κείμενο του για τον Πατριάρχη. 

Η επιστολή έκλεισε με την έμμεση έγκληση του κ. Αμβρόσιου προς τον κ. Άνθιμο για το γεγονός πως επέλεξε να διαμαρτυρηθεί δημόσια. «Ταύτα γράφων προς Υμάς, επικαλούμαι τον λόγον του Κυρίου μας: «εάν ... αμαρτήση εις σε ο αδελφός σου, ύπαγε και έλεγξον μεταξύ σου και αυτού μόνου....» (Ματθ. ιη , 15), εν αναμονή δε απαντήσεώς Σας, διατελώ».

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η απάντηση του μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως ήταν άμεση (έχει ημερομηνία 15/10) και ιδιαίτερα καυστική. Αφού χαρακτηρίζει εμμέσως πλην σαφώς «ασθενή τη πίστη» τον κ. Αμβρόσιο για το γεγονός πως σκανδαλίστηκε, του λέει πως με βάση το μέγεθος της προσβολής του (σ.σ. τον είχε καλέσει να πάει στην Τουρκία αν προτιμά το Πατριαρχείο) η απάντηση του ήταν εξαιρετικά ήπια σημειώνοντας πως ευχαριστεί τον Θεό «που μου χάρισε, εκείνη την στιγμή, τόση αυτοσυγκράτηση και σύνεση».

Ο Θρακιώτης μητροπολίτης κάνει σαφείς υπαινιγμούς τόσο για τον τον ίδιο τον κ. Αμβρόσιο όσο και για άλλους αρχιερείς «της σειράς του» σχετικά με το εκκλησιαστικό ήθος που δίδαξαν, τονίζοντας ότι λυπάται επειδή «ένας Επίσκοπος της Εκκλησίας μας, που κατασκανδάλισε τους πάντες με το ύφος και τον τρόπο του, έχει να επικαλεσθεί μόνο τα πολλά έτη της αρχιερωσύνης του και, ίσως-ίσως τα λευκά του μαλλιά και γένεια. Εμείς οι κληρικοί μετράμε τα ιερατικά χρόνια της ζωής μας, Σεβασμιώτατε, αλλά ο Θεός τα ζυγίζει!».

Στην αμέσως επόμενη γραμμή ο κ. Άνθιμος συνεχίζει πιο αυστηρός λέγοντας πως «Στην παροιμία που επιστρατεύετε για να δικαιολογηθείτε, αντιπαραθέτω το του Γρηγορίου Θεολόγου: ΄όπου γαρ οι γέροντες εισίν αναίσχυντοι, ενταύθα ανάγκη και τους νέους αναιδεστάτους είναι΄΄».

«ΚΑΚΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΡΡΩΣΤΗΜΕΝΕΣ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΙΕΣ»

Λίγες αράδες πιο κάτω ο μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως καλεί τον μητροπολίτη Καλαβρύτων να θέσει επίσημα θέμα σχετικά με την Πράξη του 1928 εαν το επιθυμεί, μιας και γνωρίζει τον τρόπο και τις διαδικασίες, καταλογίζοντας του εμμέσως πλην σαφώς ευθύνες για την κρίση στις σχέσεις Αθηνών – Κωνσταντινουπόλεως επί Χριστοδούλου.

«Εξάλλου, κάπως έτσι είχατε καθοδηγήσει και τον μακαριστό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, κατά πως λέγεται. Θα είναι συζήτηση «επί της ουσίας», όπου θα αποκαλυφθούν «πολλών καρδιών διαλογισμοί». Διαφορετικά, δεν προτίθεμαι να δεχτώ ένα παρόμοιο «κλεφτο-πόλεμο», δειλό και άνανδρο» γράφει χαρακτηριστικα ο κ. Άνθιμος.

Συμπληρώνει δε πως «Εσείς μπορεί να είστε, όπως συνηθίζετε να λέτε στην Σύνοδο «ο τρελός της Ιεραρχίας» και στο τέλος της διακονίας σας και ως εκ τούτου, να μην ενδιαφέρεσθε διόλου, ούτε για την Εκκλησία πιά, ούτε για την Πατρίδα μας, αλλά εγώ και πολλοί άλλοι, δεν θα θυσιάσουμε και τα δυο αυτά αγαθά του λαού μας στις κακότητες και στις αρρωστημένες μισαλλοδοξίες σας».

Αξίζει να σημειωθεί πως η επιστολή του κ. Ανθίμου συμπληρώνεται από το εξής υστερόγραφο «Το σχετικό «κατάπτυστο», «αισχρό» και «απαράδεκτο» κείμενό σας, επιστρέφεται επειδή δεν το θεωρώ άξιο να διαφυλαχθεί στο Αρχείο της Ιεράς μας Μητροπόλεως».

«...ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ»

Η ανταπάντηση του κ. Αμβροσίου ήταν περισσότερο ειρωνική. Αφού του γράφει πως θαυμάζει «το θάρρος της γνώμης (...) την παρρησίαν (...) το υψηλόν φρόνημά (...) τον πλούτον των θεολογικών γνώσεων (...) την «αγγελικήν» έκφρασιν του προσώπου Σας, όπως αύτη εκφράζεται εις την επίσημον φωτογραφίαν Σας!», και άλλα παρόμοια τον ενημερώνει πως θα βάλει σε κορνίζα σε περίοπτη θέση την επιστολή ανάμεσα σε άλλες τιμητικές διακρίσεις που έχει λάβει.

«Ήτο ανάγκη, Αδελφέ μου, να επικαλεσθήτε αυτό το χωρίον του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου Ήτο ανάγκη άραγε να αυτοχαρα-τηρισθήτε ως «αναιδέστατος Νέος»;;; Νέος μεν είσθε, αλλά και«αναιδέστατος»;;;; Ομολογείτε, λοιπόν, ότι διακατέχεσθε υπό του φοβερού αυτού πάθους; Δυστυχώς, δεν έχω τι να προσθέσω! Τον λόγον τούτον τον όντως φοβερόν «Συ είπας»(!!!!!!!!!!) περί του εαυτού Σου, Αδελφέ μου αγαπητέ και περιπόθητε!!!!!!! Ωμολογήσατε, ότι ο τρόπος δια του οποίου εφέρθητε εις εμέ ήτο αναιδέστατος; Τι περισσότερον να προσθέσω περί Υμών ο ταλαίπωρος εγώ;» αναρωτιέται στη συνέχεια για να καταλήξει σε μια φράση η οποία αν μη τι άλλο θα συζητηθεί, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ δίνει «ραντεβού» με τον μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως.... στην κόλαση.

«Επιστεγάζων την παρούσαν, εύχομαι και προσεύχομαι εις τον Κύριόνμας, τον Μέγα Αρχιποίμενα και Πατριάρχην της κτίσεως όλης, ίνα ελεήση πρώτον εμέ τον «αναίσχυντον», αλλά και Υμάς τον «αναιδέ-στατον»!!!! Αλλέως πως καλήν αντάμωσιν εις την ….κόλασιν του πυρός, εκεί δηλ. όπου και οι αναίσχυντοι Γέροντες και οι αναιδέστατοι Νέοι θα ανταμωθούν και κατ’ ανάγκην θα …….αγαπηθούν ως συμπάσχοντες!!!!!» γράφει.

Μετά από όλα τα παραπάνω ο κ. Αμβρόσιος ξεκαθαρίζει «προς πρόληψιν πάσης παρεξηγήσεως» όπως γράφει, προς τον κ. Άνθιμο πως «Σας δηλώ, ότι και Σας συγχωρώ και Σας αγαπώ!».

Να σημειωθεί πως ο κ. Αμβρόσιος αν και δημοσιοποίησε την αλληλογραφία και το θέμα εν γένει, δεν αναφέρει πουθενά ότι η αλληλογραφία είναι με τον μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως αλλά με τον Μητροπολίτη «Χ».

17 November 2014

O Aσκληπιός και οι κόρες του στο Κυκλαδικό Μουσείο

της Γιώτας Συκκά, Καθημερινή, 17/11/2014
«ΙΑΣΙΣ. Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Ομηρο στον Γαληνό». Πράγματι οι πρωιμότερες γραπτές μαρτυρίες που έχουμε για την ελληνική θεραπευτική προέρχονται από τα Ομηρικά έπη, από τα οποία προκύπτει ότι οι ασθένειες ερμηνεύονταν ως σημάδια οργής του θεού, που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να εξευμενίσουν με προσευχές, τάματα και θυσίες. Ευτυχώς από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. η φιλοσοφία άρχισε να ασκεί μια ιδιαίτερη επιρροή στην εξέλιξη της ιατρικής.
Μαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο: Υπό το βλέμμα της Υγιείας, ο Ασκληπιός θεραπεύει 
την ξαπλωμένη ασθενή κατά τη διάρκεια της εγκοίμησης στο Ασκληπιείο. περ. 400 π.Χ., 
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
Τα καλυμμένα μέχρι τα εγκαίνια (18/11) με λευκά πανιά αγάλματα της Υγείας από την Κω και του Ασκληπιού και του Ιπποκράτη από την Ιταλία δεν βοηθούν στις εντυπώσεις. Ομως στην αίθουσα, από την πρώτη κιόλας ενότητα η έκθεση είναι μια συγκινητική αποκάλυψη. Μια βεντάλια περίπου 300 αρχαίων αντικειμένων από 41 μουσεία της χώρας  και  του  εξωτερικού (Κύπρος, Ιταλία, Γαλλία, Μ. Βρετανία, Δανία, Ολλανδία), απ’ αυτά που δεν βλέπουμε συχνά ή για να είμαστε ειλικρινείς, δεν προσέχουμε στα μουσεία.
Σώμα και ψυχή
Η υδρία που μας ήρθε από το Αμστερνταμ και απεικονίζει αθλητές να πλένονται στις κρήνες, μας εισάγει στους τρόπους υγιεινής διαβίωσης των αρχαίων μαζί με τις χάλκινες στλεγγίδες, τα δοχεία ούρησης για άνδρες και τα αρωματοδόχα αγγεία. Σε ένα από τα αγγεία όμως σε μαγνητίζει η αισθησιακή γυναικεία μορφή. Πόρνη που πλένεται με προσοχή, εξηγεί ο διευθυντής του μουσείου. Απέναντι ένα πήλινο χέρι με ένα τεράστιο σπυρί επάνω του και πιο κει ένα χάλκινο ετρουσκικό αγαλματίδιο με την αυτοκτονία του Αίαντα μας εισάγουν σε όσα διαταράσσουν την αρμονία του οργανισμού και οδηγούν στη νόσο: σωματική ή ψυχική.
Στα Ομηρικά έπη οι μέθοδοι ίασης και περιποίησης των πολεμικών τραυμάτων, λέει ο κ. Σταμπολίδης, αντιμετωπίζονταν με επιδέσεις και φυτικά φάρμακα. Μας δείχνει δυο πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ «όπου καταγράφεται η λέξη “i-ja-te” (ιητήρ) γιατρός, ένας άνθρωπος με οικονομική επιφάνεια, και η λέξη “pa-ma-ko” (φάρμακο)» υποστηρίζοντας πως «ο άνθρωπος δεν ξεκίνησε με την έννοια της υγείας αλλά την έννοια της νόσου. Μεγαλώνοντας έβλεπε ότι στην κατάσταση που βρισκόταν τρώγοντας, πίνοντας, κυνηγώντας, κάποια στιγμή κάτι δεν πήγαινε καλά. Κι αυτό είτε ήταν εξωτερικό σωματικό, όπως ένας σπίλος, μια δερματική ασθένεια, ένα τραύμα, είτε εσωτερικό. Απ’ αυτά δημιουργήθηκε η ιστορία με την έννοια ίστημι, δηλαδή του γνωρίζειν. Ο άνθρωπος, βλέπετε, ενδιαφερόταν να διασώσει τη γνώση».
Οι αρχαίοι φαίνεται πως πρόσεχαν την υγεία τους. «Τα μινωικά παλάτια είναι αποδεδειγμένο ανασκαφικά ότι είχαν υδροδότηση και αποχέτευση. Ηταν οργανωμένα σε όλα». Τα στελέχη από τον Πεισιστράτιο υδρευτικό αγωγό της Αθήνας (τέλος του 6ου αι. π.Χ.) είναι η καλύτερη απόδειξη οργάνωσης της δημόσιας υγιεινής.

Στην έκθεση σχεδόν κάθε αντικείμενο «αφηγείται» τη δική του ιστορία. Από τη μανία, όπως εικονίζεται η τρέλα σε ένα αγγείο, μέχρι την προφητεία «αυτός που τον χτύπησε αυτός θα τον θεραπεύσει». Εδώ ο τραυματισμένος Τήλεφος της Μυσίας δέχεται με ανακούφιση τη φροντίδα του Οδυσσέα σαν του βάζει στην πληγή σκουριά από το δόρυ που τον λάβωσε. «Μας δείχνει ότι εκτός από τα βότανα της φύσης οι άνθρωποι τότε είχαν στη διάθεσή τους και μεταλλικά στοιχεία με τα οποία μπορούσαν να θεραπεύσουν».

Ολιστική ιατρική στα Ασκληπιεία

Από τα πιο όμορφα εκθέματα είναι και το αναθηματικό ανάγλυφο στο οποίο συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια του Ασκληπιού. Ο διευθυντής του μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κ. Σταμπολίδης μάς «συστήνει» το σόι που εικονίζεται. Οι κόρες του Ασκληπιού: Υγεία, Ιασώ, Ακεσώ, Πανάκεια και οι δυο γιοι του Μαχάων και Ποδαλείριος (ξακουστοί γιατροί). Σε μια άλλη προθήκη, μικρά αντικείμενα που απαιτούν ένα δεύτερο ίσως και τρίτο βλέμμα, ξεδιπλώνουν το δικό τους δράμα. Όπως ο ασθενής με το κομμένο αυτί. Σε ένα μαρμάρινο μικρό τμήμα μόλις που διακρίνεις ξαπλωμένο σε κλίνη το σώμα και την κεφαλή ενός ασθενούς. «Η επέμβαση θεωρήθηκε επιτυχής» μας καθησυχάζει, γι’ αυτό άλλωστε έχουμε το ανάγλυφο.

Τα Ασκληπιεία στα οποία γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην έκθεση ήταν ιερά – θεραπευτήρια όπου κατέφευγαν οι ασθενείς αναζητώντας την κατάλληλη θεραπεία ή το θαύμα. Η μέθοδος ήταν ένας τρόπος που θυμίζει σε πολλά την ολιστική ιατρική. «Η «εγκοίμησις» ήταν μια μέθοδος ιάσεως. Οι ασθενείς κοιμούνταν στον ναό περιμένοντας να εμφανιστεί στο όνειρό τους ο Ασκληπιός, υποδεικνύοντας τη θεραπεία ή παρέχοντας συμβουλές. Αργότερα αυτά ενσωματώθηκαν και στη χριστιανική πίστη. Ο Χαράλαμπος Μπακιρτζής που έχει τόση εμπειρία στα Βυζαντινά, έλεγε πως και οι χριστιανοί θεωρούσαν πως και με τον Αγιο Δημήτριο συνέβαιναν τα ίδια. Αν τον έβλεπαν στον ύπνο τους και τους προσπερνούσε, ο ασθενής ήταν καταδικασμένος. Αν σταματούσε μπροστά τους υπήρχε θεραπεία και αν τους άγγιζε πίστευαν πως θεραπεύονταν».


Το πάσχον μέλος

Όταν η επιστήμη σταματά, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Τα δεκάδες πρωτότυπα αναθήματα που εικονίζουν ανάλογα με την περίπτωση το πάσχον μέλος του σώματος, μοιάζουν με κολάζ συγκίνησης. Πόδια, χέρια, μάτια, ανδρικά γεννητικά όργανα, κύστες, ακόμη κι ένα πήλινο ομοίωμα μήτρας, ετρουσκικά τα περισσότερα, καθρεφτίζουν ανθρώπινο πόνο μαζί και ελπίδα. Τάματα για τη θεϊκή επέμβαση αλλά και δείγματα ευγνωμοσύνης. Μαζί και μικρά πήλινα συμπλέγματα με σκηνές τοκετού (γεννούσαν καθιστές), κρανία όπως αυτό του 7ου αι. π.Χ. από τα Αβδηρα με μια τρύπα δίπλα στις κρανιακές ραφές, ενώ ένα παρόμοιο από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου μαρτυρεί τραύμα από ατύχημα ή άσκηση βίας. Ολα εκπροσωπούν την επιστημονική ιατρική.
Οι εκπλήξεις δεν σταματούν. Το χάλκινο μητροσκόπιο (1ος - 2ος αι. μ.Χ.) με τα τρία έμβολα δείχνει πόσο πρωτοπόροι ήταν, όπως τα δόντια με τα χρυσά –σαν ταινίες–στηρίγματα. Οι πήλινες θερμοφόρες που θυμίζουν παιχνίδια σε σχήματα μελών του σώματος (πόδια, χέρια, ώμος, στομάχι κ.ά.) γέμιζαν από μια μικρή οπή με ζεστό νερό. Οι βεντούζες (σικύες) τους ήταν χάλκινες αλλά τα χειρουργικά εργαλεία (νυστέρια, λάμες, άγκιστρα) πανομοιότυπα. Πήλινα και μεταλλικά δοχεία που περιείχαν φάρμακα αναφέροντας το περιεχόμενο αλλά και το όνομα του κατασκευαστή συμπληρώνουν την έκθεση, ενώ τα περίεργα αγαλματίδια που απεικονίζουν σπλάχνα θυμίζουν τα πλαστικά ομοιώματα του μαθήματος ανατομίας για τους φοιτητές των ιατρικών σχολών.

«Υπήρχαν και τότε όλα, όπως και σήμερα: οι πρακτικοί γιατροί, οι σοφές γειτόνισσες και οι μαίες, ο θεός και ο γιατρός. Επρεπε να έρθουν οι Ιωνες φιλόσοφοι, δηλαδή οι μεγάλοι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, οι οποίοι παρατηρώντας τα φυσικά φαινόμενα, παρατηρούν και τα του σώματος. Στην προσπάθειά τους να δώσουν τις πρώτες έννοιες της ιατρικής, επειδή δεν υπήρχε ορολογία δανείζονται όρους από την πολιτική. Η ισονομία είναι η ισορροπία των χυμών του σώματος. Ο Αλκμαίων προηγείται του Ιπποκράτη, όμως ο Ιπποκράτης συστηματοποιεί τα πάντα και δικαίως θεωρείται ο πατέρας της ιατρικής», λέει ο κ. Ν. Σταμπολίδης.

Η φήμη των γιατρών, δημόσιοι ή ιδιωτικοί, εικονίζεται σε ταφικές στήλες, ψηφίσματα, σε νομίσματα που εκδόθηκαν για να τους τιμήσουν, όπως του Γάιου Στερνίνιου Ξενοφώντος από την Κω που υπήρξε προσωπικός ιατρός του αυτοκράτορα Κλαύδιου.

«Ενθάδε κείται η μαία και ιατρός Φανοστράτη. Που κανένα δεν έβλαψε και όλοι την αποζητούν τώρα που πέθανε» είναι από τα πιο συγκινητικά εκθέματα που βρέθηκαν στον Δήμο Αχαρνών. Αντίθετα στον μολύβδινο κατάδεσμο από τον Τάραντα, η κατάρα για 17 γιατρούς ενός εργαστηρίου της πόλης του Μεταποντίου προκαλεί ρίγη. «Να μην πάνε καλά οι εγχειρήσεις και να υποφέρει από ατυχία. Μάλλον ήταν άτυχος ο ασθενής -τιμωρός. Να ’χουμε την υγειά μας!».


16 November 2014

Ωχ! Εδώ τι απαντάμε; (XVI)

Ρατσιστής θεός που ζητάει και προσφορές για φαγητό

Διαβάζουμε λοιπόν στο Λευιτικόν της Π.Δ., κεφάλαιο 21 τα εξής θεόπνευστα:


Πρόχειρη μετάφραση:
(16) Ο Κύριος έδωσε εντολή στον Μωυσή
(17) να πει στον Ααρών: Κανένας από τους απογόνους σου στις επερχόμενες γενιές, αν έχει κάποιο ελάττωμα, δεν επιτρέπεται να πλησιάσει για να προσφέρει τροφή του Θεού του.
(18) Κανένας με ελάττωμα δεν πρέπει να πλησιάζει το θυσιαστήριο, κανείς τυφλός, κουτσός ή με κομμένη μύτη ή είναι παραμορφωμένος,
(19) ή κάποιος άνθρωπος με σπασμένο πόδι ή χέρι,
(20) ή είναι κυρτός, ή πολύ ισχνός, ή όποιος έχει βλάβη στους οφθαλμούς, ή έχει ψώρα ξηράν, ή λειχήνα, ή είναι μοναρχίδης·
(21) Όποιος από τους απογόνους του Ααρών έχει κάποιο ελάττωμα, αυτός δεν επιτρέπεται να πλησιάσει για να προσφέρει στον Κύριο τις θυσίες που γίνονται με τη φωτιά, τη τροφή του Θεού του. Έχει ελάττωμα και δεν επιτρέπεται πλησιάσει για να προσφέρει τον άρτον του Θεού του.
(22) Μπορεί να τρώει τον άρτον του Θεού του εκ των αγιωτάτων και εκ των αγίων.
(23) Αλλά να μην περνάει το παραπέτασμα, ούτε στο θυσιαστήριον να πλησιάζει, διότι έχει ελάττωμα, αλλιώς θα βεβηλώσει το αγιαστήριό μου· γιατί εγώ είμαι ο Κύριος που τους αγιάζω.
(24) Και τα μετέφερε αυτά ο Μωυσής στον Ααρών και προς τους γιους του και προς όλους τους γιους Ισραήλ.
Τι μας λέει εδώ θεοσεβείς φίλοι μου ο κύριος (δηλαδή ο Μωϋσής); Ότι όποιος έχει κάποιο σωματικό ελάττωμα −τα περιγράφει όσα μπορεί και όσα αντιλαμβάνεται εξωτερικά στο ανθρώπινο σώμα, γιατί ανατομία και φυσιολογία δεν ήξεραν οι άνθρωποι της ερήμου, ώστε να περιγράψουν και εσωτερικά όργανα και λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος−, όποιος έχει λοιπόν ένα οποιοδήποτε ελάττωμα, να μην πηγαίνει στο ναό κοντά στο ιερό ή στη διαχωριστική κουρτίνα...

Θυμάμαι κάτι αναλύσεις που άκουγα για την ανωτερότητα του Γιαχβέ έναντι των (αρχαίων) Ελλήνων, οι οποίοι «έριχναν τα άρρωστα παιδιά στον Καιάδα»... Εννοείται ότι αναφέρονταν στους Σπαρτιάτες, οι οποίοι πράγματι άφηναν τα παραμορφωμένα παιδιά στο αποθετήριο, ένα σκληρό μέτρο αναμφισβήτητα. Αλλά οι ειδωλολάτρες Έλληνες δεν είχαν γνωρίσει το θεό της αγάπης και έτσι έκαναν ό,τι τους κατέβαινε. Εδώ βλέπουμε μια τεράστια περιφρόνηση προς ελαττωματικούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν επέλεξαν αυτή την κατάσταση! Ο πάνσοφος και παντοδύναμος θεός τους έφερε στον κόσμο με σωματικά κουσούρια − για να τους δοκιμάσεις, φυσικά! 

Και θα μπορούσε να αρχίσει κάποιος το παραμύθι, μα αυτά ήταν των Εβραίων, ο Ιησούς Χριστός είχε αγάπη για τους ανθρώπους κ.λπ. Θα απαντήσουμε εμείς που διαβάζουμε προσεκτικά ότι ο Ιησούς δηλώνει πως «νόμος» ισχύει εξ ολοκλήρου και διά παντός, «σας βεβαιώνω πως, ώσπου να αφανιστούν ο ουρανός και η γη, ούτε ένα γιώτα ούτε ένας τόνος δεν πρόκειται να καταργηθεί από το νόμο» (Ματθαίος 5,18). Τι ισχύει λοιπόν σήμερα; Επιτρέπεται να μπαίνουν κουτσοί, στραβοί, ανάπηροι και άλλοι μειονεκτούντες στους ναούς για να προσευχηθούν, μήπως και γίνουν καλά, ή μήπως είναι απόβλητοι; Ο σεβασμός στους ανάπηρους που έχει καθιερώσει ο πολιτισμός μας και προσπαθεί να εμπεδώσει στους πολίτες το κράτος δεν ισχύει από θρησκευτικής πλευράς; Μήπως πρέπει να προσαρμοστούν οι παπάδες στο σημερινό επίπεδο του πολιτισμού;

Και καλά αυτά που δεν έχουν εύκολη απάντηση, εκείνο με την τροφή του θεού τι μπορεί να σημαίνει; Άφηναν εδέσματα στο ναό που τα έτρωγε ο θεός; Μήπως ήταν άλλη μια φάμπρικα των κληρικών για να παίρνουν δωρεάν φαγητό, δήθεν για το θεό, και να το καταβροχθίζουν οι ίδιοι; Δύσκολα θεολογικά προβλήματα μάς βάζουν οι γραφές αδελφοί μου!

14 November 2014

Η δολοφονία της Υπατίας

του Στέφανου Μυτιληναίου, Αντι-Ιστορία, 21/7/2009
Ιστορικό γεγονός-σταθμός στους διωγμούς που εξαπέλυσε ο ρωμαιοχριστιανισμός κατά των Ελλήνων, είναι και η δολοφονία της Ελληνίδας μαθηματικού και φιλοσόφου Υπατίας από τους μοναχούς και παραβολάνους [1] του πατριάρχη Κύριλλου της Αλεξάνδρειας το 415 μ.Χ. Ο Μαλάλας σημειώνει, ότι η δολοφονία της Υπατίας έγινε μετά από παρότρυνση του Κυρίλλου: «κατ’ εκείνον δε τον καιρόν παρρησίαν [2] λαβόντες υπό του επισκόπου (Κυρίλλου) οι Αλεξανδρείς έκαυσαν φρυγάνοις αυθεντήσαντες [3] Υπατίαν την περιβόητον φιλόσοφον» [4].
Αν και ως πράξη έγινε για να εκτονωθεί η δεισιδαιμονία του χριστιανικού όχλου της πόλης, σε συνδυασμό με τον προσωπικό φθόνο του Πατριάρχη στο πρόσωπο της Ελληνίδας επιστήμονα, καθώς και για να πάψει η Υπατία να στέκεται εμπόδιο στα παιχνίδια εξουσίας της τότε Αλεξανδρινής Εκκλησίας, ο φόνος «νομιμοποιήθηκε» διότι τόσο τα μαθηματικά (που δίδασκε η Υπατία) όσο και η αστρονομία είχαν απαγορευτεί δια νόμου ως μαγικές πρακτικές!
Ο όρος «Ars Mathematika [5]»  σήμαινε ότι η ενασχόληση με τα μαθηματικά ή την αστρονομία επίσυρε τη θανατική ποινή και η Αλεξανδρινή φιλόσοφος δολοφονήθηκε ως μάγισσα!
Η Υπατία η Αλεξανδρινή γεννήθηκε περίπου στο 360 μ.Χ. Ο πατέρας της, ο Θέων ήταν φιλόσοφος μαθηματικός και αστρονόμος. Χάρη στον Σουίδα ξέρουμε ότι ο Θέων ήταν μέλος του αλεξανδρινού Μουσείου:
«Θέων, ο εκ του Μουσείου, Αιγύπτιος, φιλόσοφος, σύγχρονος δε Πάππω τω φιλοσόφω, και αυτώ Αλεξανδρεί. Ετύγχανον δε αμφότεροι επί Θεοδοσίου βασιλέως του πρεσβυτέρου. Έγραψε μαθηματικά, αριθμητικά, Περί σημείων και σκοπής ορνέων και της κοράκων φωνής, Περί της του κυνός επιτολής, Περί της του Νείλου Αναβάσεως, Εις τον Πτολεμαίου πρόχειρον κανόνα, και Εις τον μικρόν αστρολάβον υπόμνημα» [6].
Και πολλές σελίδες παρακάτω αναφέρει:
«Υπατία. η Θέωνος του γεωμέτρου θυγάτηρ του Αλεξανδρέως φιλοσόφου» [7]. 
Ο Θεών λοιπόν εκτός από τις βασικές επιστήμες του, μαθηματικά, γεωμετρία, αριθμητική, κατείχε επίσης γνώσεις μαντικής και αστρονομίας. Η Υπατία είχε εργαστεί στην επιστημονική έρευνα στο πλευρό του πατέρα της. Και οι πηγές τη θεωρούν ως μία «μαθηματικό που ξεπέρασε τις ικανότητες του πατέρα της» [8]. Ο Σουίδας αναφέρει για την Υπατία, ότι «την δε φύσιν γενναιοτέρα του πατρός ούσα ουκ αρκέσθη τοις δια των μαθημάτων παιδεύμασιν υπό τω πατρί, αλλά και φιλοσοφίας ήψατο της άλλης ουκ αγενώς, περιβαλλομένη δε τρίβωνα η γυνή και δια μέσου του άστεος ποιουμένη τας προόδους εξηγείτο δημοσία» [9]. Με τη σειρά του ο Δαμάσκιος, συνοψίζοντας τις γνώμες των προκατόχων του, παρατηρεί ότι «ήταν εκ φύσεως περισσότερο προικισμένη και ικανή από τον πατέρα της».
Ωστόσο, η Υπατία δεν περιορίστηκε μόνο στην επιστημονική έρευνα των μαθηματικών, αλλά στράφηκε εν γένει στη φιλοσοφία, φυσική και ηθική. Ο πατέρας της, αντιθέτως, είχε άλλες προτεραιότητες: «Ο Θέων δεν αγαπούσε τη θεωρητική φιλοσοφία, είχε όμως αρκετά εξωεπιστημονικά ενδιαφέροντα. Όπως η Υπατία, λάτρευε τον "ελληνισμό", αν και η αγάπη του για τα ελληνικά θέματα ήταν, πάνω από όλα, κυρίως θρησκευτική. Προικισμένος με λογοτεχνικές ικανότητες, εξέφραζε την αφοσίωσή του με ποιητική μορφή. Ο Μαλάλας παρατηρεί: "Ο πολυμαθέστερος λόγιος και φιλόσοφος δίδαξε και ερμήνευσε αστρονομικές μελέτες και έγραψε σχόλια για τα βιβλία του Τρισμέγιστου Ερμή και του Ορφέα"» [10].
Η Υπατία συνέχισε μετά το θάνατο του πατέρα της τον δικό της φιλοσοφικό και επιστημονικό δρόμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 390 είχε ήδη σχηματιστεί ένας σταθερός κύκλος γύρω της, όχι μόνο από Έλληνες αλλά και χριστιανούς μαθητές. Ένας μάλιστα από τους πιο στενούς της μαθητές και εταίρους ήταν ο Συνέσιος ο Κυρηναίος (ελληνικής καταγωγής χριστιανός από τη Λιβύη), ο οποίος ακόμα και όταν χρίστηκε μητροπολίτης Πενταπόλεως, διατήρησε αμείωτο τον θαυμασμό και τον βαθύτατο σεβασμό του προς τη φιλόσοφο, στέλνοντάς της τα έργα του και περιμένοντας με ανυπομονησία τις απαντητικές επιστολές της.
Αλλά και οι υπόλοιποι μαθητές της «ήταν άτομα που αργότερα κατέλαβαν αυτοκρατορικά ή εκκλησιαστικά αξιώματα. Ακόμα μεγαλύτερη σπουδαιότητα έχει η μαρτυρία ότι άνθρωποι με αυτοκρατορικό κύρος, που έφταναν στην Αλεξάνδρεια, δημιουργούσαν στενές σχέσεις μαζί της και πιθανότατα παρακολουθούσαν τις διαλέξεις της» [11].
Ήταν δε τόσο μεγάλο το κύρος της στην αλεξανδρινή κοινωνία, που και οι τοπικοί άρχοντες της πόλης όταν είχαν να αντιμετωπίσουν ένα σημαντικό πρόβλημα έσπευδαν κοντά της αποζητώντας μία συμβουλή, ή ακόμα και τη λύση του ζητήματος. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ορέστης, αυτοκρατορικός έπαρχος της Αλεξάνδρειας, πολιτικός κυβερνήτης της Αιγύπτου τα χρόνια 412(;)-415 και βασικός ήρωας στα γεγονότα που συνδέθηκαν με τη δολοφονία της.
«Ο καλύτερος πληροφοριοδότης μας, ο Σωκράτης ο Σχολαστικός, μας λέει ξεκάθαρα ότι ο Ορέστης γνώριζε καλά την Υπατία, τη συναντούσε συχνά και τη συμβουλευόταν σε δημοτικά και πολιτικά θέματα. Μας δίνει επίσης την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι ο Ορέστης ήταν χριστιανός και είχε βαπτιστεί στην Κωνσταντινούπολη από τον πατριάρχη Αττικό πριν διοριστεί κυβερνήτης της Αιγύπτου. Η αποκάλυψη αυτή επιβεβαιώνεται από τον Ιωάννη του Νικίου, γνωστό για την εχθρότητά του προς την Υπατία. Αφού αντιλήφθηκε ότι ο Ορέστης, κάτω από την επίδραση των μαγικών τεχνασμάτων της Υπατίας, "έπαψε να πηγαίνει στην εκκλησία όπως συνήθιζε"…» [12].
Η Υπατία δίδασκε αρχές οντολογίας και ηθικής, μαθηματικά, θεία γεωμετρία, και αστρονομία. Σύμφωνα με τη διδασκαλία της, «η αστρονομία είναι μία θεία μορφή γνώσης» και έλεγε ότι, «τη θεωρώ (την αστρονομία) επιστήμη που ανοίγει τον δρόμο προς την ασύλληπτη θεολογία». Και συμπλήρωνε: «Προχωρεί (η αστρονομία) στις αποδείξεις της με σαφήνεια και καθαρότητα, χρησιμοποιώντας για βοηθούς της την αριθμητική και τη γεωμετρία, αρχές τις οποίες μπορούμε να ονομάσουμε σταθερό μέτρο της αλήθειας» [13].
Η Υπατία, κατά τον ιστορικό της Εκκλησίας Σωκράτη, είχε φτάσει σε τέτοια ύψη ευρυμάθειας ώστε ξεπέρασε όλους τους φιλοσόφους της εποχής της, ανέλαβε την πλατωνική σχολή που είχε ιδρύσει ο Πλωτίνος και έδινε τις φιλοσοφικές της διαλέξεις σε όλους εκείνους που ήθελαν να την ακούσουν. Στις διαλέξεις της δίδασκε εκτός από Πλάτωνα, Αριστοτέλη και όποιον άλλο φιλόσοφο επιθυμούσε το ακροατήριό της.
Αλλά και οι μαθητές της, ήταν απόλυτα αφοσιωμένοι στο πρόσωπό της. Είχαν την πεποίθηση πως αποτελούσαν έναν εκλεκτό κύκλο αριστοκρατών της Γνώσης:
«Η υπερήφανη Ελληνίδα αριστοκράτισσα (όπως σωστά την χαρακτηρίζει ο Κίνσλι), αν και είχε περιβληθεί τον ταπεινό μανδύα των φιλοσόφων, συγκέντρωνε γύρω της μία ομάδα νεαρών μυστών που ζούσαν σύμφωνα με την ηθική τάξη η οποία περιγράφεται από τη φιλοσοφία, πεπεισμένοι ότι ήταν φτιαγμένοι με καλύτερο υλικό από τους άλλους ανθρώπους. Σε αυτή τη μικρή ομάδα, που έμοιαζε βγαλμένη κατευθείαν από την ιδανική πλατωνική Πολιτεία, η λατρεία της αριστοκρατίας ήταν έντονη. Ο Συνέσιος συχνά τόνιζε τη σπαρτιατική καταγωγή του, όπως ασφαλώς έκαναν και οι συνάδελφοί του» [14].
Ο Συνέσιος, στο έργο «Δίων ή Περί της καθ’ ευατόν διαγωγής» (404 μ.Χ.), εκφράζοντας τις αντιλήψεις του κύκλου της Υπατίας, επιτίθεται στους φιλοσόφους που φορούν λευκούς χιτώνες αλλά δεν ασχολούνταν σοβαρά με τη φιλοσοφία. Τους αποκαλεί επαγγελματίες προσήλυτους της φιλοσοφίας, συνηθισμένους σοφιστές που διαδίδουν τη φιλοσοφία στις μάζες που αδυνατούν να την κατανοήσουν. Παράλληλα τα βάζει και με τους μελανοχιτώνες, τους ανθρώπους με τους μαύρους χιτώνες, τους μοναχούς δηλαδή («Επιστολή 154» και «Δίων» 4-11), που τους θεωρεί βαρβάρους, φανατικούς αμαθείς που χρειάζονται καλλιέργεια και μισούν τον Ελληνισμό.
Ωστόσο, επειδή η Υπατία δημόσια κρατούσε αποστάσεις στις συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και χριστιανών απολάμβανε ένα είδος ασυλίας στην Αλεξάνδρεια. Η ίδια εξάλλου δεν ένιωθε καμία έλξη για τις λαϊκές αντιλήψεις ή πεποιθήσεις περί του Θείου, εφόσον γι’ αυτήν το Θείον ήταν μάλλον αντικείμενο επιστημονικής και Ορθής Λογικής έρευνας παρά απλοϊκών και συχνά δεισιδαιμονικών δοξασιών.
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι πήγε ακόμα παραπέρα τη θέση του φιλόσοφου και αρχιερέα του Απόλλωνα στους Δελφούς, Πλούταρχου, ο οποίος υποστήριζε ότι: «…πρέπει για τα θέματα τούτα (τα περί Θείου δηλαδή) κυρίως να πάρουμε από τη φιλοσοφία τον (ορθό) λόγο ως μυσταγωγό και να σκεφτόμαστε με ευλάβεια καθετί απ’ όσα λέγονται ή γίνονται στις τελετές, για να μη κάνουμε κι εμείς λάθος, αντιλαμβανόμενοι όσα όρισαν οι νόμοι για τις θυσίες και τις γιορτές αλλιώς» [15].
Έχοντας, λοιπόν, αυτή τη φιλοσοφική θεώρηση περί του Θείου αλλά και διατηρώντας στάση αποχής από τις ταραχές και τις δημόσιες συγκρούσεις, είχε καταφέρει όσο ζούσε ο πατριάρχης Θεόφιλος να μη δώσει αφορμές εναντίον της στους χριστιανούς.
Όμως στις 15 Οκτωβρίου του 412, ο Θεόφιλος πέθανε και στον πατριαρχικό θρόνο τον διαδέχτηκε ο ανιψιός του Κύριλλος. Ένας άνθρωπος που κατά τον W. H. C. Frend, «ήταν αδίστακτος, αυταρχικός, βίαιος και άπληστος για δύναμη, έτοιμος να χρησιμοποιήσει το πλήθος και τους μοναχούς για να εκτελέσουν τις εντολές του απέναντι στους αντιπάλους του, όπως ήταν οι Αλεξανδρινοί Εβραίοι και οι ειδωλολάτρες» [16].
Η ενθρόνισή του έγινε στις 17 Οκτωβρίου 412 και αμέσως άρχισε αγώνα για την καθαρότητα της Πίστης. Πρώτα θύματά του οι αιρετικοί χριστιανοί και συγκεκριμένα οι λεγόμενοι Νοβατιανοί. Τους έδιωξε από την πόλη, δήμευσε τα λειτουργικά τους σκεύη και αντικείμενα, έκλεισε τις εκκλησίες τους και αφαίρεσε όλα τα δικαιώματα από τον επίσκοπό τους [17].
Ύστερα στράφηκε κατά των Εβραίων της πόλης, οι οποίοι, σύμφωνα προς τον Σωκράτη [18], έδωσαν μόνοι τους την αφορμή που τόσο περίμενε ο Κύριλλος. Ποια ήταν αυτή; Αντί να τηρούν την αργία του Σαββάτου και να μελετούν το Νόμο, πήγαιναν στα θέατρα και τσακώνονταν με τους χριστιανούς (θέαμα αντίστοιχο με τα επεισόδια που βλέπουμε σήμερα στα γήπεδα μεταξύ των οπαδών διαφορετικών ομάδων).
Ένα Σάββατο, και ενώ ο έπαρχος Ορέστης εντός του θεάτρου ετοιμαζόταν να αναγγείλει παραστάσεις παντομίμας, άρχισαν για μία ακόμη φορά μεταξύ των θεατών, χριστιανών και Εβραίων, φασαρίες. Κατά τη διάρκεια δε της ομιλίας του Ορέστη, οι Εβραίοι φώναξαν ότι μεταξύ του κοινού υπήρχαν άνθρωποι του Κυρίλλου που σκόπευαν να δημιουργήσουν ταραχές. Ο έπαρχος, που μόλις είχε πετύχει να φέρει ηρεμία και τάξη στην πόλη, ανησύχησε μήπως οι διαμαρτυρίες των Εβραίων πάρουν διαστάσεις, γι’ αυτό και δέχτηκε να τους ακούσει. Εκείνοι τότε, με δυνατές φωνές, απαίτησαν την απόλυση του Ιέρακα, ενός Αλεξανδρινού δασκάλου και έμπιστου καταδότη του Κύριλλου. Τον κατηγορούσαν ως συκοφάντη και ως κύριο υποκινητή των ταραχών.
Ο Ορέστης που ήταν δυσαρεστημένος έτσι κι’ αλλιώς με την ανάμιξη της Εκκλησίας στην πολιτική ζωή της πόλης και το σφετερισμό πολλών προνομίων και αρμοδιοτήτων της πολιτικής εξουσίας, διέταξε τη σύλληψη και τον παραδειγματικό βασανισμό του Ιέρακα. Ο Κύριλλος, όπως ήταν αναμενόμενο, ένιωσε οργή κατά του έπαρχου. Επειδή όμως δεν μπορούσε να στραφεί φανερά εναντίον του, κάλεσε τους επικεφαλής της εβραϊκής κοινότητας και τους απείλησε με σοβαρά αντίποινα αν συνέχιζαν να προκαλούν τους χριστιανούς. Η κίνησή του αυτή πόλωσε ακόμα περισσότερο το ήδη τεταμένο κλίμα με αποτέλεσμα οι πολυπληθείς Εβραίοι της Αλεξάνδρειας να αρχίσουν να επιτίθενται κατά των χριστιανών.
Μία νύχτα, διαδόθηκε η φήμη πως η εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου είχε πιάσει φωτιά. Όταν οι χριστιανοί έτρεξαν να σώσουν τον ναό, οι Εβραίοι που τους παραφύλαγαν επιτέθηκαν εναντίον τους και σκότωσαν πολλούς. Ο Κύριλλος για αντίποινα, μάζεψε τους δικούς του, και επικεφαλής μεγάλου πλήθους, περικύκλωσε τη συναγωγή, διέταξε την αρπαγή των εβραϊκών περιουσιών και τους καταδίωξε έξω από την Αλεξάνδρεια. Ο Σωκράτης ισχυρίζεται, ότι τότε διώχτηκαν όλοι οι Εβραίοι της πόλης, ακόμα και όσες οικογένειες κατοικούσαν σε αυτή από τα χρόνια του Μεγάλου Αλέξανδρου.
Ενώ όμως ο Κύριλλος είχε πετύχει το σκοπό του, ο Ορέστης είχε διαφορετική γνώμη, εφόσον ο διωγμός των Εβραίων προκάλεσε μεγάλη ύφεση στην οικονομία της πόλης. Επίσης στον Ορέστη δεν άρεσε καθόλου που ο Κύριλλος συμπεριφερόταν σφετεριστικά ως κυβερνήτης της πόλης. Αμφότεροι δε, έστειλαν επιστολές διαμαρτυρίας στον αυτοκράτορα αλληλοκατηγορούμενοι. Οι προσπάθειες που έγιναν για να εκτονωθεί η κρίση μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας δεν έφεραν αποτέλεσμα.
Έτσι, νιώθοντας αποδυναμωμένος ο Κύριλλος, κάλεσε σε βοήθειά του τις «ειδικές δυνάμεις» της εποχής, δηλαδή τους καλόγερους. Πεντακόσιοι μοναχοί της Νιτρίας, άφησαν τα ερημητήριά τους και μπήκαν δυναμικά στην Αλεξάνδρεια (αντίστοιχες μεθόδους είδαμε και στις μέρες μας με τις λαοσυνάξεις της Εκκλησίας). Ήταν οι ίδιοι ζηλωτές που είχε χρησιμοποιήσει και ο Θεόφιλος στις οδομαχίες κατά των Ελλήνων στο παρελθόν (άλωση του Σεραπείου). Μία μέρα οι ερημίτες μοναχοί σταμάτησαν τον έφιππο Ορέστη στο δρόμο και εμποδίζοντάς τον να συνεχίσει, τον κατηγόρησαν ως Έλληνα. Οι διαμαρτυρίες του έπαρχου ότι ήταν βαφτισμένος χριστιανός δεν έδειξαν να τους πείθουν. Ένας δε από τους μοναχούς, ο Αμμώνιος, τον χτύπησε με μία πέτρα στο κεφάλι. Αιμόφυρτος ο Ορέστης σώθηκε την τελευταία στιγμή από τους πολίτες της Αλεξάνδρειας που παρακολουθούσαν τα γεγονότα, ενώ οι σωματοφύλακές του τρομοκρατημένοι από το πλήθος των καλόγερων τον είχαν εγκαταλείψει αβοήθητο.
Ο Αμμώνιος συνελήφθη τελικά και οδηγήθηκε μπροστά στον Ορέστη. Εκείνος τον καταδίκασε σε βασανιστήρια που είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατό του. Ο Κύριλλος τότε έριξε και άλλο λάδι στη φωτιά ανακηρύσσοντας τον Αμμώνιο σε μάρτυρα της Πίστης. Τελικά, μετριοπαθείς κύκλοι χριστιανών της πόλης έπεισαν τον Κύριλλο να μη δώσει συνέχεια, ενώ προσπάθησαν να φέρουν κοντά, για μία ακόμη φορά, τους δύο άντρες.
Ο έπαρχος Ορέστης όμως δεν έδειχνε καθόλου διατεθειμένος να τα βρει με τον πατριάρχη Κύριλλο. Έτσι, διάφοροι χριστιανικοί κύκλοι άρχισαν να διαδίδουν πως αιτία της έχθρας μεταξύ των δύο ήταν η Υπατία. Οι φήμες αυτές ξεκινούσαν μέσα από το ίδιο το Πατριαρχείο, εφόσον οι υψηλές γνωριμίες και επιρροές της Υπατίας οπωσδήποτε δυνάμωναν τον Ορέστη και στερούσαν τον Κύριλλο από τις θεοκρατικές βλέψεις του.
Επίσης, όπως αναφέρει ο Σουίδας, ο Κύριλλος φθονούσε θανάσιμα την Υπατία επειδή η φιλόσοφος απολάμβανε το σεβασμό της Αλεξανδρινής ελίτ, χαρά που δεν είχε εκείνος: «Ο Δαμάσκιος, που ήξερε πολύ περισσότερα για τη σημαντική θέση της Υπατίας στην Αλεξάνδρεια απ’ ό,τι εμείς, δεν δίστασε να ασχοληθεί με αυτό το θέμα: αναφέρει περιληπτικά αλλά κατηγορηματικά ότι ολόκληρη η πόλη την αγαπούσε και την εκτιμούσε. Είχε επίσης δεχτεί σωρεία δημοτικών διακρίσεων. Ο Κύριλλος δεν μπορούσε ούτε να ονειρευτεί τέτοια αφοσίωση. ήταν ανεπιθύμητος και αντιπαθής από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την επισκοπή. Είχε αντιληφθεί τις αδυναμίες του και φοβόταν ότι θα έχανε τη μάχη με τον Ορέστη. Ήξερε όμως επίσης ότι είχε την υποστήριξη του κλήρου, των μοναχών, ορισμένων μελών της πνευματικής ελίτ (όπως ο Ιέραξ) και ίσως του δημοτικού συμβουλίου. Τέλος, μπορούσε να βασίζεται στο πολλών πλήθος που τον είχε βοηθήσει στην καταστροφή των εβραϊκών κατοικιών» [19].
Άρχισε λοιπόν από την πλευρά του Κύριλλου ο πόλεμος της συκοφαντίας και της λάσπης. Ο Ιωάννης Νικίου [20] αναφέρει ότι την παρουσίαζαν σαν μάγισσα και την κατηγορούσαν για άσκηση μαύρης μαγείας. Εκείνη την εποχή δε, η ενασχόληση με τα μαθηματικά και την αστρονομία ταυτιζόταν από τους χριστιανούς με τη μαγεία. Και όπως σημειώνει ο Σουίδας στο λήμμα Υπατία, «τούτε δε πέπονθε δια φθόνον και την υπερβάλλουσαν σοφίαν, και μάλιστα εις τα περί αστρονομίαν».
Έτσι, οι απλοϊκοί άνθρωποι της Αλεξάνδρειας, άρχισαν να μαθαίνουν τρομερές φήμες, ότι δηλαδή η πασίγνωστη φιλόσοφος ήταν στην πραγματικότητα μια αποτρόπαια αγγελιοφόρος της κόλασης, «αφοσιωμένη πάντα στη μαγεία, στους αστρολάβους και στα όργανα της μουσικής». Από τη λάσπη δεν ξέφυγε ούτε η μνήμη του πατέρα της, του οποίου τα αστρονομικά συγγράμματα και οι κατασκευές οργάνων αστρονομίας παρουσιάζονταν ως αποδείξεις μελέτης και άσκησης μαγείας, και έτσι προσπαθούσαν να πείσουν τους αφελείς πιστούς, ότι η μαύρη μαγεία ήταν περίπου οικογενειακή τους υπόθεση!
Μέσα σε όλα αυτά, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Νικίου, άρχισαν να λένε πως είχε μαγέψει τον έπαρχο Ορέστη: «μάγεψε πολλούς με τα διαβολικά της τεχνάσματα. (…) Το πρώτο της θύμα ήταν ο κυβερνήτης της πόλης, ο Ορέστης». Ακόμα και ως υποστηρίκτρια των Εβραίων, την εμφάνιζαν. Μετά από όλα αυτά, αναμενόμενο ήταν να δημιουργηθεί και η ομάδα των εκτελεστών, υπό τις ευλογίες φυσικά του ηθικού αυτουργού πατριάρχη Κυρίλλου.
Ο Σωκράτης λέει ότι είχαν «άγριες διαθέσεις», ο Ιωάννης Νικίου τους αποκαλεί «πλήθος πιστών στο Θεό» και ο Δαμάσκιος τους ονομάζει θηρία μάλλον, παρά ανθρώπινα πλάσματα [21]. Επικεφαλής της συμμορίας των δολοφόνων ήταν ο Πέτρος ο λεγόμενος αναγνώστης, ένας κατηχητής δηλαδή.
Οδηγούμενος από τον Πέτρο, ο όχλος των καλόγερων και των παραβολάνων, διέπραξε τη δολοφονία μια μέρα του Μαΐου του 415, δέκατο χρόνο της υπατείας του Ονωρίου και έκτο του Θεοδοσίου Β΄, στη διάρκεια της Σαρακοστής. Της επιτέθηκαν την ώρα που γύριζε στο σπίτι της, στο δρόμο. Την έβγαλαν βίαια από την άμαξά της και την έσυραν στην εκκλησία Καισάρειον. Εκεί, έσκισαν τα ρούχα της και άρχισαν να την τεμαχίζουν ζωντανή με θραύσματα αγγείων (όστρακα). Ύστερα έσυραν τα μέλη της έξω από την πόλη, σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον, και τα έκαψαν!
Ο Ιωάννης Νικίου, δεν βλέπει τίποτα το μεμπτό στη δολοφονία της. Ο φόνος μίας μάγισσας δεν ήταν τίποτα περισσότερο, για τον εν λόγω επίσκοπο, από την πραγμάτωση της κοινής θέλησης των χριστιανών και του ίδιου του Θεού. Αναφέρει:
«Ορισμένοι χριστιανοί, οδηγούμενοι από τον Πέτρο, έναν άνθρωπο απόλυτα πιστό στον Ιησού Χριστό, βγήκαν από την πόλη σε αναζήτηση της Ελληνίδας. Την βρήκαν καθισμένη σε μία (επιβλητική) καρέκλα να δίνει, κατά τα φαινόμενα, κάποια διάλεξη. Από εκεί την έσυραν στην εκκλησία όπου έσκισαν τα φορέματά της και την κακοποίησαν. Ύστερα την έσυραν μέσα στους δρόμους της πόλης μέχρι να πεθάνει. Τελικά μετέφεραν το σώμα της σε μία τοποθεσία που λεγόταν Κίναρον, όπου το έκαψαν» [22].
Ο Μαλάλας επίσης γράφει: «κατ’ εκείνον δε τον καιρόν παρρησίαν [23] λαβόντες υπό του επισκόπου (Κυρίλλου) οι Αλεξανδρείς έκαυσαν φρυγάνοις αυθεντήσαντες [24] Υπατίαν την περιβόητον φιλόσοφον» [25].
Ο Σουίδας (λήμμα Υπατία) αναφέρεται στον βίαιο διαμελισμό του κορμιού της και στη δημόσια διαπόμπευση του πτώματός της: «αυτή διεσπάσθη παρά των Αλεξανδρέων, και το σώμα αυτής ενυβρισθέν καθ’ όλην την πόλιν διεσπάρη».
Οι δολοφόνοι της, φυσικά, έμειναν ατιμώρητοι, όπως βεβαιώνει ο Δαμάσκιος και προκάλεσαν μεγάλο όνειδος στην πόλη. Ωστόσο, η Υπατία, «το άχραντο άστρον της σοφής παιδεύσεως» όπως την υμνεί ο Παλλαδάς, δεν είναι το μόνο επώνυμο θύμα που θρήνησε η επιστήμη στον αγώνα της να αναχαιτίσει το χριστιανικό μεσαίωνα.

[1] Παραβολάνοι: Σώμα χειροδύναμων αντρών οι οποίοι ασκούσαν καθήκοντα σωματοφυλακής του πατριάρχη Αλεξάνδρειας.
[2] Θάρρος, παρότρυνση, φανερή κάλυψη.
[3] Βασανίζοντας, φονεύοντας, δολοφονώντας.
[4] Ιωάννης Μαλάλας, «Χρονογραφία», εκδόσεις «Ηλιοδρόμιο», σελίδα 285, Αθήνα 2001.
[5] Θεοδοσιανός Κώδιξ, 9, 16.1-9 και 10.
[6] Σουίδας, «Λεξικό», λήμμα Θέων, σελίδα 540, εκδόσεις «Θύραθεν», Θεσσαλονίκη 2002.
[7] Σουίδας, «Λεξικό», λήμμα Υπατία, σελίδα 1141, εκδόσεις «Θύραθεν», Θεσσαλονίκη 2002.
[8] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδα 135, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[9] Σουίδας, «Λεξικό», λήμμα Υπατία, σελίδα 1141, εκδόσεις «Θύραθεν», Θεσσαλονίκη 2002.
[10] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδα 141, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[11] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδα 78, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[12] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδες 79-80, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[13] Αποσπάσματα από το έργο του Συνέσιου, «Προς Παιόνιον υπέρ του δώρου αστρολαβίου».
[14] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδα 117, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[15] Πλούταρχος, «Περί Ίσιδος και Οσίριδος», 378A-B.
[16] W. H. C. Frend, «The Rise of Monophysite Movement Chapters in the History of the Church in the Fifth and Sixth Centuries», Cambridge, 1972.
[17] J. Rougé, «La politique de Cyrille d’ Alexandrie et le meurtre d’ Hypatie», Cristianesiono nella storia 11, (1990) σελίδες 487-488.
[18] Σωκράτης, «Εκκλησιαστική Ιστορία», VII.7.
[19] Maria Dzielska, «Υπατία η Αλεξανδρινή», σελίδες 169-170, εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα 1997.
[20] Βλ. «Το Χρονικόν του Ιωάννου, Επισκόπου Νικίου».
[21] Βλ. Δαμασκίου αποσπάσματα 102 και «Epitome Fhotiana», στο «Damascii Vitae Isidori Reliquie», έκδοση C. Zintzen (Hildesheim, 1967).