30 June 2007

Πρωτοπόροι της Ιατρικής III

William Thomas Green Morton (1819-1868)


Όποιος έχει καθίσει σε καρέκλα οδοντογιατρού, γνωρίζει τη σημασία της νάρκωσης κατά τη δραστική επέμβαση του γιατρού σε ευαίσθητα σημεία του ανθρώπινου σώματος. Ο Μόρτον, γεννημένος στο Τσάρλεστον, είναι ο πρώτος που έκανε το έτος 1846 ένα σημαντικό βήμα με τη νάρκωση του ασθενή κατά το χρονικό διάστημα της χειρουργικής επεμβάσεως. Παλαιότερες προσπάθειες δεν είχαν συστηματική επιτυχία και έμειναν χωρίς γενική αναγνώριση από τον ιατρικό κόσμο.

Η Οδοντιατρική που ξεκίνησε ως ιδιαίτερος κλάδος της χειρουργικής περί το 1720, κίνησε το ενδιαφέρον του Μόρτον, ο οποίος άρχισε να την εξασκεί αρχικά στη Βαλτιμόρη και μετά στη Βοστώνη. Εντυπωσιασμένος από τα πειράματα του φίλου του οδοντίατρου Horace Wells να προκαλεί αναισθησία για την εξαγωγή δοντιών με πρωτοξείδιο του αζώτου (ιλαρυντικό αέριο), αναζήτησε ένα περισσότερο δραστικό μέσο ναρκώσεως για χρήση στη χειρουργική. Μετά από υποδείξεις του χημικού Charles T. Jackson πειραματίστηκε ο Μόρτον το έτος 1846, σε ηλικία 27 ετών, με τον αιθέρα, αρχικά στον εαυτό του και στη συνέχεια σε οδοντιατρικές επεμβάσεις.

Λίγο μετά παρουσίασε ο Μόρτον δημόσια τη χρήση του αιθέρα για νάρκωση ασθενούς στο Γενικό Νοσοκομείο της Βοστώνης, κατά την αφαίρεση ενός όγκου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν να γίνει ο ερευνητής, ως οδοντίατρος, αποδεκτός ομιλητής από το ιατρικό κατεστημένο, δεδομένου ότι την Οδοντιατρική εξασκούσαν τότε και πολλοί κομπογιαννίτες. Όταν συνήλθε ο ασθενής από τη νάρκωση, μετά την αφαίρεση του όγκου, περιέγραψε ένα συναίσθημα γδαρσίματος που αισθάνθηκε κατά την εγχείριση, αλλά κανένα πόνο.

Έτσι άρχισε η σύγχρονη εποχή της νάρκωσης των ασθενών και ο Μόρτον μετετράπη από οδοντίατρο σε αναισθησιολόγο στις διάφορες εγχειρίσεις, δεδομένου ότι δεν αποκάλυπτε τη σύνθεση του αερίου που χρησιμοποιούσε για τη νάρκωση, μέχρι να του απονεμηθεί το σχετικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Ο χημικός Jackson που είχε υποδείξει στον Μόρτον τον αιθέρα ως αναισθητικό αέριο, διεκδίκησε για τον εαυτό του την ευρεσιτεχνία, με αποτέλεσμα να αρχίσουν μακρόχρονοι δικαστικοί αγώνες που εξάντλησαν τον Μόρτον ολοκληρωτικά. Πέθανε σε ηλικία 49 ετών και πάμπτωχος σε μια παραγκούπολη της Νέας Υόρκης.

.

28 June 2007

Πιστοποιητικό «θρησκευτικών φρονημάτων»

Νέο «όχι» από το Συμβούλιο της Επικρατείας


(της ΒΑΝΑΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, 23/6/2007)

Νέα άρνηση, την τρίτη κατά σειράν μέσα σε χρονικό διάστημα οκτώ μηνών, εισπράττει το υπουργείο Παιδείας από το Συμβούλιο της Επικρατείας με σημείο αιχμής το προεδρικό διάταγμα που απαιτεί για την πρόσληψη εκπαιδευτικού προσωπικού των Εκκλησιαστικών Γυμνασίων και Λυκείων, «πιστοποιητικό θρησκευτικών φρονημάτων».

Το επίμαχο διάταγμα, το οποίο έχει κριθεί άλλες δύο φορές και από την Ολομέλεια του ΣτΕ ως αντισυνταγματικό, καθορίζει, μεταξύ άλλων, ως τυπικό προσόν για τον διορισμό των εκπαιδευτικών, την ιδιότητα του χριστιανού ορθοδόξου, «λόγω του ειδικού σκοπού της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης».

Στο ίδιο διάταγμα ορίζεται ότι σε περίπτωση που ο υποψήφιος εκπαιδευτικός δηλώσει ψευδώς ότι είναι χριστιανός ορθόδοξος, δεν θα απειλείται μόνο με ποινικές κυρώσεις, αλλά θα αποκλείεται και από τη διαδικασία επιλογής. Και οι δύο διατάξεις κρίθηκαν αντιστυνταγματικές και παράνομες από το Ε' τμήμα του ανωτάτου διακστηρίου, ως αντίθετες στη θρησκευτική ελευθερία.

Οι δικαστές τονίζουν ότι το Σύνταγμα προστατεύει την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και καθιερώνει την ισότητα πρόσβασης των Ελλήνων πολιτών στις δημόσιες θέσεις. Υπό αυτό το πρίσμα, δεν μπορεί να θεσπιστεί ως κώλυμα για την κατάληψη θέσης σε δημόσια υπηρεσία «η πίστη ή η αποχή από την πίστη σε θρησκευτική δοξασία, ούτε δικαιούται οποιαδήποτε υπηρεσία να ερευνήσει, αλλά ούτε υποχρεούται ο ενδιαφερόμενος να αποκλύψει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις».

Επίσης, δεν μπορεί να γίνεται επίκληση στον ειδικό σκοπό της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα εκκλησιαστικά Γυμνάσια και Λύκεια, ώστε να καθιερωθούν διαφορετικά προσόντα για τον διορισμό των εκπαιδευτικών της Μέσης Εκπαίδευσης.

Με το ίδιο σκεπτικό κρίθηκε παράνομη και η διάταξη που προβλέπει ότι για τη βαθμολογία των υποψηφίων λαμβάνονται υπόψη «συστατικές επιστολές, η συμμετοχή σε εκκλησιαστικές οργανώσεις, η βιωματική σχέση με την ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση και η ικανότητα του υποψηφίου να δημιουργεί το κατάλληλο παιδαγωγικό περιβάλλον για τους ειδικούς σκοπούς της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης».

Τα κριτήρια αυτά, αποφάνθηκαν οι δικαστές, «δεν έχουν σχέση με την ικανότητα έκφρασης του υποψηφίου εκπαιδευτικού και της μετάδοσης γνώσεων στους μαθητές».

27 June 2007

Μια αγάπη για το καλοκαίρι

με την Γιώτα Νέγκα



Για την υγεία του κ. Χριστόδουλου

Έλαβα κοινοποίηση και δημοσιεύω εδώ επιστολή του καθηγητή κ. Ιωάννη Ρούσσου προς την Αρχιεπισκοπή.

Άγιοι άνθρωποι της αρχιεπισκοπής Αθηνών και πάσης Ελλάδος,

Τώρα που ο Αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος είναι ασθενής, κατά τα φαινόμενα βαρέως, έχετε τα εξής αποτελεσματικά μέσα για να τον κάνετε αμέσως καλά:

  1. Να του κάνετε ευχέλαιο (Ευαγγέλιο κατά Μάρκον και καθολική επιστολή Ιακώβου),
  2. Να τον πάτε για προσκύνημα στην Τήνο,
  3. Να του φέρετε να ασπαστεί την εικόνα της «Παναγίας της Ιεροσολυμιώτισσας» κλπ.

Γιατί δεν χρησιμοποιείτε αυτά τα αποτελεσματικά μέσα, τα οποία αξιοποιείτε συνέχεια για τον κοσμάκη; Τι περιμένετε και τον τρέχετε στα νοσοκομεία και στους γιατρούς που τον κόβουν και τον ράβουν;

Μα καλά, ξεχάσατε τη θρησκεία σας και τα θαύματα και πρέπει να σας τα υπενθυμίζω εγώ; Ελπίζω τώρα να ενεργήσετε αμέσως!

Αναμένω
Ιωάννης Ρούσσος
καθηγητής

Είναι γεγονός ότι ο κ. Χριστόδουλος έχει επανειλημμένα συκοφαντήσει τον Διαφωτισμό («ο καταραμένος Διαφωτισμός» έλεγε, βλέπε βιβλίο «Η μάστιγα του θεού» του Μ. Βασιλάκη) και, όσο νάναι, παραξενεύει που δεν ακολουθεί τον «παραδοσιακό» και «ελληνοπρεπή» τρόπο για την αποκατάσταση της υγείας του – για την οποία έχει τις ευχές όλων! Επίσης, όταν πριν από λίγα χρόνια έφεραν κάποια «θαυματουργή-ιαματική» εικόνα στην Αθήνα, την περιέφεραν και σε διάφορα νοσοκομεία για να προσκυνήσουν οι πιστοί ασθενείς.

Τη στιγμή δε που οι ασθενείς πήγαιναν τα παλιά χρόνια,
σύμφωνα με τις παραδόσεις, στα μοναστήρια για προσευχή και ο κ. Χριστόδουλος έχει αναφωνήσει ουκ ολίγες φορές δημόσια και ενώπιον μηχανών λήψης τηλεοπτικής εικόνας «πίσω στις παραδόσεις!», σίγουρα παραξενεύει ότι ο ίδιος παραμερίζει αυτές τις παραδόσεις και αναζητάει ίαση από τους μηχανισμούς και τις μεθόδους που δημιούργησαν με την πάροδο του χρόνου το πνεύμα του (καταραμένου) Διαφωτισμού και της Επιστήμης.

Εύχομαι να γίνει σύντομα καλά ο κ. Χριστόδουλος, όπως και κάθε άλλος ασθενής άνθρωπος, και τότε θα τεθούν τα συγκεκριμένα ερωτήματα στον ίδιο!

25 June 2007

Άλλη μια συγγνώμη για ένα επαίσχυντο παρελθόν!

Σύμφωνα με το BBC, η Γενική Σύνοδος της Αγγλικανικής Εκκλησίας ενέκρινε την έκδοση απόφασης με την οποία ζητάει συγγνώμη από τους απογόνους των θυμάτων του δουλεμπορίου, αναγνωρίζοντας ότι η Εκκλησία «βρισκόταν στο κέντρο του δουλεμπορίου». Η απόφαση υποστηρίχθηκε από τους Αρχιεπισκόπους του Καντέρμπουρυ και της Υόρκης, ο πρώτος των οποίων Δρ. Williams είπε ότι η συγγνώμη αυτή είναι «απαραίτητη».

Στη συνεδρίαση αναγνωρίστηκε επίσης η συμμετοχή στο δουλεμπόριο της «Εταιρείας για τη Διάδοση του Ευαγγέλιου σε Ξένα Μέρη», η οποία ήταν ιδιοκτήτης της Φυτείας Codrington στα νησιά Μπαρμπάντος, όπου οι δούλοι είχαν χαραγμένη στις πλάτες τους με καυτό σίδηρο τη λέξη «Εταιρεία». Επίσης τονίστηκε πως, όταν πραγματοποιήθηκε η χειραφέτηση των δούλων το 1833, δεν πληρώθηκε αποζημίωση στους ίδιους αλλά στους ιδιοκτήτες τους. Ο δε επίσκοπος του Έξετερ και τρεις συνάδελφοί του πληρώθηκαν περίπου 13.000 λίρες ως αποζημίωση για 665 σκλάβους.

Η Σύνοδος αναγνώρισε τις «αποκτηνωτικές και επαίσχυντες» συνέπειες της δουλείας. Ειπώθηκε: «Ήμαστε άμεσα υπεύθυνοι για ό,τι συνέβη. Από την άποψη της κληρονομιάς της ιστορίας μας, μπορούμε να πούμε ότι εμείς ήμασταν οι ιδιοκτήτες των δούλων, εμείς τους σημαδέψαμε με καυτό σίδερο, γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει πραγματικά να αναγνωρίσουμε την ιστορία μας και να εκφράσουμε μια συγγνώμη».


Στην ουσία, με την ίδια ιδεολογία και τις ίδιες αρχές που στήριξαν και προώθησαν τη δουλεία, προσπαθούν τώρα να αποστασιοποιηθούν οι Αγγλικανοί επίσκοποι από αυτή και από τα εγκλήματά των πνευματικών προγόνων τους. Ο λόγος είναι προφανής: προσπαθούν να προσεγγίσουν τον αυξανόμενο έγχρωμο πληθυσμό στη χώρα. Εγώ αναρωτιέμαι όμως, μια και η αναγνώριση των εγκλημάτων έχει μόνο ακαδημαϊκή σημασία πια και δεν ανασταίνει κανένα πεθαμένο, πότε είχαν δίκιο οι επίσκοποι, τότε που εκμεταλλεύονταν στους δούλους ή σήμερα που ζητάνε συγγνώμη; Τί εμποδίζει
τους διαδόχους τους να ισχυριστούν σε 100-200 χρόνια ότι και τώρα, αρχές του 21ου αιώνα, έκαναν λάθος και έπρεπε να έχουν υποστηρίξει κάτι άλλο, εκείνο που θα είναι αποδεκτό στις δικές τους ημέρες;

Σωστά ισχυρίζονται, λοιπόν, στη Θεολογική Σχολή Αθηνών ότι
«σκοπός της εκκλησίας είναι να προσαρμόζει το μήνυμά της στις συνθήκες και στα αιτήματα κάθε τόπου και κάθε εποχής». Ό,τι απαιτεί η συγκυρία, δηλαδή, ό,τι θέλει ο λαός, κάτι σαν υποψήφιοι συνδικαλιστές! Αφού, όμως, η θρησκεία τους μπορεί να καλύψει τα πάντα, και το καλό και το κακό, ποια είναι η αξία της;

(βλέπε επίσης εδώ!)

23 June 2007

Το δουλεμπορικό σκάφος «La Amistad»

Σε παλαιότερο κείμενό μας (βλέπε εδώ κι εδώ!) έγινε αναφορά στη δουλεία, η οποία άρχισε κάποτε στην Αρχαιότητα και καταργήθηκε επίσημα το 19ο αιώνα, αν και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να παρουσιάζονται φαινόμενα εκμετάλλευσης ανθρώπων λόγω καταγωγής, φύλου ή θρησκεύματος.

Η Ιστορία της δουλείας, πέρα από την ακαδημαϊκή περιγραφή και ερμηνεία του φαινομένου, απαρτίζεται, όμως, από πολλές μικρές ιστορίες, τραγικές, ηρωικές, εγκληματικές ή ρομαντικές, με τις οποίες συνήθως έρχεται σε επαφή ο ανύποπτος αναγνώστης που παραμυθιάζεται ότι ζει σε ένα κόσμο «αγγελικά πλασμένο». Μια από αυτές τις ιστορίες είναι εκείνη της σκούνας «La Amistad» (=Η Φιλία), η οποία απασχόλησε την παγκόσμια κοινή γνώμη στα μέσα του 19ου αιώνα και τώρα ξαναήρθε στην επιφάνεια, λόγω μιας ανακατασκευής του θρυλικού και μοιραίου αυτού πλοίου!

Ο κόσμος πληροφορήθηκε το έτος 1839 για την ύπαρξη της σκούνας La Amistad από μια εξέγερση που οργάνωσαν στο κατάστρωμά της μαύροι σκλάβοι, οι οποίοι μεταφέρονταν προς πώληση ή άλλη «εκμετάλλευση» στις ΗΠΑ. Το Amistad κατελήφθη στη συνέχεια από πολεμικό του αμερικάνικου ναυτικού και όλοι οι επιβαίνοντες προσήχθησαν σε δίκη. Αυτή η δίκη συγκέντρωσε την προσοχή του αμερικάνικου και ευρωπαϊκού τύπου, ενώ η δικαστική απόφαση αποτέλεσε ένα κτύπημα ενάντια στο δουλεμπόριο και τη δουλεία γενικότερα.

Η σκούνα Amistad σε πίνακα της εποχής
Η ανταρσία στο Amistad έγινε έκτοτε θέμα σε διάφορα ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα, αλλά και σε κινηματογραφική ταινία με ομώνυμο τίτλο από τον Steven Spielberg. Εννοείται ότι αυτές οι καλλιτεχνικές επεξεργασίες ξέφυγαν σημαντικά από την ουσία του προβλήματος και αξιοποιήθηκαν, άλλοτε για να προβληθεί το αμερικάνικο δικαστικό σύστημα, άλλοτε ο ηρωισμός των ανθρώπων του αμερικάνικου πολεμικού ναυτικού και άλλοτε η θεϊκή χάρη που σώζει τους πιστούς... χμμμ ποιους πιστούς, όμως, οι Αφρικανοί δεν ήταν «πιστοί» και οι «υπηρέτες του κυρίου» συνεργάζονταν με τους δουλέμπορους!

Η περιπέτεια των σκλαβωμένων Αφρικανών

Το συγκεκριμένο δικάταρτο σκάφος ναυπηγήθηκε στο Maryland των ΗΠΑ, είχε μήκος περί τα 20m και εκτόπισμα περίπου 120 τόνων. Στη συνέχεια πουλήθηκε σε Ισπανό πλοιοκτήτη, από τον οποίο πήρε και το φιλειρηνικό όνομά του. Χρησιμοποιήθηκε ως εμπορικό σε παράκτια δρομολόγια γύρω από την (ακόμα ισπανική) Κούβα, κυρίως για τη μεταφορά προϊόντων της ζάχαρης. Αν και το Amistad δεν προοριζόταν για τη μεταφορά δούλων, αφού δεν είχε κατασκευαστεί γι’ αυτό το σκοπό, αξιοποιείτο συχνά ως δουλεμπορικό, παρ’ ότι του έλειπε η σχετική «άδεια»! Σε ένα δεύτερο κατάστρωμα μισού ύψους τοποθετούνταν αλυσοδεμένοι σκλάβοι, σε ξαπλωτή στάση.

Το βράδυ της 28ης Ιουνίου 1839, δηλαδή πριν από 168 χρόνια, φορτώθηκε το πλοίο που είχε μαύρο χρώμα, με κρασί, σταφίδες, ρούχα και εργαλεία για το κόψιμο του ζαχαροκάλαμου και ξεκίνησε για ένα ταξίδι μερικών ημερών προς το λιμάνι Γκουανάχα. Επιπλέον φορτώθηκαν στο πλοίο 53 Αφρικανοί, ανάμεσά τους και παιδιά, 3 κορίτσια και ένα αγόρι, από διάφορες περιοχές της Δυτικής Αφρικής. Οι άνθρωποι από την Αφρική είχαν σκλαβωθεί πριν από λίγο καιρό και είχαν μεταφερθεί με πορτογαλικό δουλεμπορικό πλοίο στην Κούβα.

Αυτή η «εισαγωγή» Αφρικανών στην αμερικάνικη ήπειρο ήταν ενάντια στη διεθνή συνθήκη για τη διακίνηση δούλων, την οποία συνθήκη είχαν υπογράψει, τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η Ισπανία. Γι’ αυτό, στη δίκη ισχυρίζονταν οι δουλέμποροι ότι οι Αφρικανοί ήταν επιβάτες στο σκάφος και, ατράνταχτη απόδειξη ήταν ότι, οι μισοί από αυτούς κυκλοφορούσαν σχετικά ελεύθεροι, αφού δεν υπήρχε χώρος να αλυσοδεθούν. Για τους αλυσοδεμένους στο κάτω κατάστρωμα υποστηρίχθηκε ότι ήταν τιμωρημένοι!

Στο πλοίο επέβαιναν επίσης, εκτός του καπετάνιου Ραμόν Φερέρ και δύο ναυτών, ο συνοδός-υπηρέτης του καπετάνιου, ο 16χρονος δούλος Αντόνιο και ο μάγειρας, ο μιγάς Τσελεστίνο. Μαζί τους ταξίδευαν όμως και οι ιδιοκτήτες φυτειών, ο Κουβανός Πεπέ Ρουίζ, ο οποίος έλεγε ότι το μεγαλύτερο μέρος των δούλων ήταν «ιδιοκτησία» του και ο επίσης ιδιοκτήτης φυτειών και Κουβανός Πέδρο Μόντες, ο οποίος είχε δηλώσει ως «ιδιοκτησία» του τα τέσσερα παιδιά.

Μία από τις νύχτες του ταξιδιού βρήκε ο αλυσοδεμένος στο σκάφος Αφρικανός Σένγκμπε Πίε (με το εκδυτικισμένο όνομα: Ζόζεφ Τσινκέ) κάποιο εργαλείο, πιθανόν ένα καρφί, με το οποίο ξεκλείδωσε τις χειροπέδες, τις δικές του και των συντρόφων του. Από εκείνη τη στιγμή, 4 η ώρα πριν ξημερώσει, ξεκίνησε μια ανταρσία στο πλοίο, στη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκαν ο πλοίαρχος, ο μάγειρας και δύο από τους σκλαβωμένους Αφρικανούς. πολλοί άλλοι δε τραυματίστηκαν. Για τους δύο ναύτες δεν υπήρξαν ποτέ σαφείς πληροφορίες: άλλοι έλεγαν ότι σκοτώθηκαν επίσης και άλλοι ότι πήδησαν στη θάλασσα και διέφυγαν. Επέζησαν ο μαύρος υπηρέτης Αντόνιο και οι δύο Κουβανοί, ιδιοκτήτες φυτειών.

Επιθυμία των ελεύθερων πλέον δούλων -αλλά στη μέση μιας αφιλόξενης θάλασσας- ήταν να γυρίσουν στην Αφρική. Επειδή όμως δεν ήξεραν να κυβερνούν ιστιοφόρο σκάφος, αλλά ούτε διέθεταν γνώσεις ποντοπορίας, προσπάθησαν να υποχρεώσουν τους δύο Κουβανούς να συμβάλουν στην πλεύση προς Αφρική. Οι Κουβανοί δέχθηκαν μεν να βοηθήσουν, στην πραγματικότητα σκόπευαν όμως να παραμείνουν στα θαλάσσια ύδατα γύρω από το νησί τους, με την ελπίδα να συναντήσουν κάποιο δικό τους σκάφος, με τη βοήθεια του οποίου θα επέβαλαν «το νόμο και την τάξη» στο Amistad και θα έθεταν πάλι τους Αφρικανούς υπό τον έλεγχό τους. Την ημέρα που ήταν στο πηδάλιο οι Αφρικανοί, το πλοίο κατευθυνόταν ανατολικά, το βράδυ που αναλάμβαναν οι Κουβανοί -επειδή οι δεισιδαίμονες Αφρικανοί φοβόντουσαν τα πνεύματα του σκότους- το πλοίο έπλεε προς τα δυτικά.

Τελικά, φαίνεται ότι το πλοίο, μετά από πολλές εβδομάδες, οπότε σώθηκαν και οι προμήθειες, δεν είχε απομακρυνθεί πολύ από την Κούβα. Ένα βράδυ αποβιβάστηκαν οι Αφρικανοί σε μια στεριά για να μαζέψουν τρόφιμα και νερό, αλλά και για να προσλάβουν κάποιον πηδαλιούχο. Δεν κατάφεραν όμως τίποτα σημαντικό, αφενός επειδή δεν γνώριζαν τη γλώσσα και αφετέρου λόγω της περιορισμένης δυνατότητας κινήσεων και επαφών - διαφορετικά κινδύνευαν να συλληφθούν και να υποδουλωθούν εκ νέου. Αργότερα αποδείχθηκε ότι η στεριά, στην οποία είχαν αποβιβαστεί, ήταν τα νησιά Μπαχάμες.

Κάποια μέρα βγήκε η σκούνα από την Καραϊβική Θάλασσα και μπήκε στον ανοικτό Ατλαντικό, αλλά εκεί βρέθηκε στο «ρεύμα του κόλπου» (golf stream), χωρίς σωστή πλοήγηση και το πλοίο παρασύρθηκε σε βορινές περιοχές, κοντά στις ακτές των ΗΠΑ. Τα τρόφιμα ήταν ελάχιστα, πολλοί Αφρικανοί είχαν αρρωστήσει, μερικοί είχαν πεθάνει και η ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο σκάφος ήταν: «καλύτερα ζωντανοί δούλοι, παρά ελεύθεροι νεκροί». Οι επικεφαλής της ανταρσίας προσπάθησαν να προσεγγίσουν πάλι κάποια ακτή, χωρίς να έχουν ιδέα όμως πού βρίσκονταν.

Εκεί, σε κάποια φαινομενικά ήρεμη ακτή, συνάντησαν οι απελπισμένοι Αφρικανοί έναν Χένρυ Γκρην και άλλους 4 ναυτικούς, στους οποίους υποσχέθηκαν «όλο το θησαυρό» που, δήθεν, βρισκόταν στο πλοίο, φτάνει να τους οδηγούσαν στην Αφρική. Όπως δήλωσε ο συγκεκριμένος Γκρην αργότερα στο δικαστήριο, εκδήλωσε ο ίδιος ενδιαφέρον για τη συνεργασία επειδή είχε σκοπό να πουλήσει το σκάφος με τον κόσμο που επέβαινε σ' αυτό σε ένα γραφείο της Νέας Υόρκης που αναλάμβανε την εξαγορά εγκαταλελειμμένων πλοίων. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συναντηθούν το επόμενο βράδυ, ο μεν Γκρην με πρόθεση να παραδώσει τους αιχμαλώτους στους Νεοϋορκέζους, οι δε Αφρικανοί με την ελπίδα ότι θα σαλπάρουν για τη χώρα τους.

Τελικά, κατέφθασε όμως το αμερικάνικο πολεμικό μπρίκι USS Washington (σε ένα κλασικό γουέστερν θα λέγαμε, κατέφθασε το ιππικό!), το οποίο είχε ειδοποιηθεί ότι ένα «πειρατικό» σκάφος με πλήρωμα από μαύρους κυκλοφορεί κοντά στις ακτές των ΗΠΑ. Το πλήρωμα του πολεμικού έκανε ρεσάλτο στο Amistad, το κατέλαβε και το οδήγησε στο Κονέκτικατ, όπου φυλακίστηκαν όλοι οι Αφρικανοί, μαζί με το προσωπικό του σκάφους που είχε επιζήσει και απελευθερώθηκαν οι δύο Κουβανοί επιχειρηματίες.

Αργότερα κατηγορήθηκε ο πλοίαρχος του Washington στη δίκη των Αφρικανών ότι προτίμησε να οδηγήσει το κατειλημμένο σκάφος στο Κονέκτικατ, αντί της εγγύτερης Νέας Υόρκης, επειδή σ’ εκείνη την πολιτεία ήταν ακόμα νόμιμο το δουλεμπόριο, αντίθετα από τη Ν. Υόρκη, και γι’ αυτό θα διεκδικούσε εύρετρα για «ακυβέρνητο σκάφος» και υψηλές τιμές από την πώληση των, λόγω απαγόρευσης του δουλεμπορίου, δυσεύρετων πλέον δούλων. Δεν προσήχθη όμως ποτέ σε δίκη ο ίδιος.

Οι δίκες που ακολούθησαν μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ (Supreme Court) δεν αφορούσαν σε κάποιες παράνομες ενέργειες των Αφρικανών, γιατί αυτοί δεν είχαν υποπέσει σε οποιοδήποτε αδίκημα σε αμερικάνικο έδαφος, αλλά μόνο στο αν οι συγκεκριμένοι ήταν, σύμφωνα με το αμερικάνικο δίκαιο, δούλοι οπότε η ανταρσία τους ήταν «παράνομη» ή επρόκειτο για παράνομα σκλαβωμένους ελεύθερους ανθρώπους, οι οποίο δικαίως επαναστάτησαν. Από αυτή την επιχειρηματολογία των δύο πλευρών προέκυψε και το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη δίκη.

Ίσως αυτό το παγκόσμιο ενδιαφέρον να συνέβαλε τελικά στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το έτος 1841 ότι οι Αφρικανοί δεν ήταν «νόμιμοι δούλοι» και έπρεπε να απελευθερωθούν. Οι 35 από αυτούς επέστρεψαν στην Αφρική, όπου έφτασαν εκεί στα μέσα του 1842.

Η ανακατασκευή του πλοίου

Το έτος 2000 ναυπηγήθηκε μια ανακατασκευή του Amistad, το οποίο έχει τώρα το συμπληρωματικό όνομα Freedom Schooner (σκούνα της ελευθερίας) με ιδιοκτήτη την οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα AMISTAD America Inc. Έδρα του σκάφους είναι η πόλη Νιου Χέιβεν του Κονέκτικατ, εκεί όπου είχε γίνει πριν από 17 δεκαετίες η αρχική από τις δίκες που προαναφέραμε. Στο πλοίο, το οποίο έχει επισκεφτεί επίσης ευρωπαϊκά και αφρικάνικα λιμάνια, πραγματοποιούνται διαλέξεις προς ενδιαφερόμενους επισκέπτες, για την Ιστορία της δουλείας, για το δουλεμπόριο, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ενάντια στο ρατσισμό.


Το ανακατασκευασμένο Amistad σε λιμάνι των ΗΠΑ
Στην ταινία του Spielberg που βασίστηκε στα γεγονότα του Amistad περιέχονται και δύο χοντράδες. Ο ηγέτης των επαναστατημένων κρατάει μία βίβλο (η αληθινή θρησκεία που σώζει, όπως προαναφέρθηκε, αν και οι ταλαίπωροι δούλοι ήταν Αφρικανοί και, σίγουρα, πίστευαν στα βουντού) με σχέδια του Gustave Dore. Αυτή η έκδοση κυκλοφόρησε όμως περί τα 30 χρόνια μετά από τα γεγονότα στην Καραϊβική. Η δεύτερη χοντράδα έγκειται στο χιόνι που πέφτει, όταν οι Αφρικανοί αποβιβάζονται στο Κονέκτικατ, μετά τη σύλληψή τους από τους Αμερικάνους. Μόνο που αυτή η αποβίβαση έγινε μήνα Αύγουστο και δεν υπάρχει περίπτωση να χιόνιζε στις ανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ!
(Άλλες πληροφορίες εδώ!)

22 June 2007

20 June 2007

Πολιτισμός είναι το λεπτό βερνίκι,

στη μάσκα της βαρβαρότητας

H πόλη Trier τη Γερμανίας (ρωμαϊκό όνομα: Augusta Treverorum, Τρεβήροι) ήταν η πόλη που επέλεξε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α’ (Constantinus Flavius Valerius Aurelius, 272-337) ως πρώτη μετά τη Ρώμη πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους, πριν καταλήξει στη «Νέα Ρώμη» και μετέπειτα Κωνσταντινούπολη. Εκεί στην Trier οργανώθηκε στο πλαίσιο της «Πολιτιστικής πρωτεύουσας Ευρώπης 2007» και υπό την αιγίδα του προέδρου της γερμανικής Δημοκρατίας μία έκθεση με τίτλο «Κωνσταντίνος, πρόγονος της Ευρώπης», στην οποία παρουσιάστηκαν μουσειακά εκθέματα και περιγραφές της ρωμαϊκής πολιτικής εκείνης της εποχής.

Οι διανοούμενοι της Γερμανίας, κυρίως η Ένωση Αθέων της Γερμανίας (Giordano Bruno Stiftung) που είναι επιφυλακτικοί ως προς το αυτοκρατορικό ρωμαϊκό παρελθόν της Ευρώπης, οργάνωσαν μία «αντίπαλη» έκθεση με τίτλο «Κωνσταντίνος: Τέχνη και Πρόκληση» και εξέδωσαν βιβλίο, στο οποίο παρουσιάζουν τη σκοτεινή και αποσιωπούμενη πλευρά του συγκεκριμένου Ρωμαίου δεσπότη και την ολέθρια πολιτική του για τους ανθρώπους και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Τον πρόλογο σ’ αυτό το βιβλίο έγραψε ο γνωστός μελετητής της ευρωπαϊκής Ιστορίας και του χριστιανισμού ειδικότερα, Karlheinz Deschner (Ντέσσνερ). Παραθέτουμε εδώ αυτόν τον πρόλογο σε δική μας ελληνική απόδοση!

Πολιτισμός είναι το λεπτό βερνίκι,
στη μάσκα της βαρβαρότητας

Όχι! Ποιου τη μνήμη γιορτάζουν; Ποιον τιμούν εκεί στην «Κεντρική εκδήλωση για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης 2007», τιμούν ταυτόχρονα με «1400 εκθέματα από 160 σημαντικά μουσεία»; Ναι, ποιον λοιπόν, ποιον εκτιμούν και σέβονται; Τον πρώτο χριστιανό αυτοκράτορα. Έναν άγιο και «αιρετικό» ταυτόχρονα, και νοθευτή του γενεαλογικού του δέντρου και ληστή μεγάλης κλίμακας, έναν εμπρηστή, τρομοκράτη, δολοφόνο συγγενικών προσώπων, μαζικό δολοφόνο, ένα τέρας της παγκόσμιας Ιστορίας, έναν που δεν επιτρέπεται να ονομάζουμε απόκοσμο θηρίο, επειδή κάτι τέτοιο θα ήταν υποτιμητικό και προσβλητικό για κάθε πραγματικό θηρίο.

Με ποιο εντυπωσιακό κόστος οργανώνεται η ανάμνηση σ’ αυτόν τον επιφανή συμμορίτη της Ιστορίας, έναν απάνθρωπο δεσπότη, για τον οποίο τίποτα δεν ήταν πιο σημαντικό από την αποκλειστική κυριαρχία, από την παγκόσμια μοναρχία, από την εξουσία, εξουσία, εξουσία με κάθε τρόπο, έναν ο οποίος προκαλούσε σε όλη τη ζωή του πολέμους, μικρούς πολέμους, μεγάλους πολέμους, κατά προτίμηση επιθετικά κτυπήματα, προς τα έξω, προς το εσωτερικό, σφαγές, αιματοχυσίες, επιθέσεις στους Μπρούκτερους, τους Αλαμανούς, τους Φράγκους τους Σαρμάτες, τους Γότθους, πάντα εναντίον των Γότθων, όπου και διατάζει να καίγεται ζωντανός όποιος τους υποστηρίζει.

Έτσι εξελίσσεται σε φόβητρο στο Ρήνο και στο Δούναβη, ο οποίος δεν δειλιάζει μπροστά σε καμιά φρίκη, καμιά δολιότητα, ο οποίος βασανίζει, πνίγει επαναστάσεις στο αίμα, ληστεύει και κατακαίει γειτονικά εδάφη, υποδουλώνει ανθρώπους και τους ρίχνει στην αρένα να κατακρεουργηθούν από άγρια θηρία, ανάμεσα στα θύματα πότε ο ένας πότε ο άλλος Γότθος βασιλιάς – μια εκδήλωση που έγινε μόνιμη γιορτή και τελείται μέχρι σήμερα μεταξύ 14 και 20 Ιουλίου ως αποκορύφωμα κάθε έτους στις «Φράγκικες γιορτές». Κι επιπλέον από 4 μέχρι 9 Φεβρουαρίου η όμορφη αφιέρωση «ludi Gothici».

Ακόμα στο έτος του θανάτου του θέλει ο τύραννος να νικήσει τους Πέρσες, δεδηλωμένα να τους νικήσει με σταυροφορία, με έναν εσμό από στρατιωτικούς παπάδες και επισκόπους επίσης, οι οποίοι ήδη από την εποχή του Κων/νου του «Μέγα» ανήκουν τόσο ουσιαστικά στη θρησκεία του χαρμόσυνου μηνύματος και της αγάπης του εχθρού, στη θρησκεία της ειρήνης που δεν φέρνει όμως ποτέ ειρήνη – μέχρι σήμερα.

Στο εσωτερικό πραγματοποιεί ο εξουσιομανής αιμοβόρος κάθε χρόνο αιματοχυσίες. Το έτος 306 ανακηρυγμένος παράνομα ως αυτοκράτωρ, καταπολεμάει τον ένα μετά τον άλλον τους τρεις συναυτοκράτορες. Πρώτα τον Μαξέντιο σε μάχες στο Τουρίνο, κοντά στη Βερόνα και στη Ρώμη, όπου ο Μαξέντιος φονεύεται και μετά επίσης ο γιος του με όλη την πολιτική συνοδεία και την οικογένεια του ηττημένου.

Μετά νικάει τον Μαξιμίνο Ντέια με τη βοήθεια του Λικίνιου, τον οποίο στέλνει μπροστά και τον οποίο, για ενίσχυση μιας υστερόβουλα υπολογισμένης συμμαχίας, παντρεύει με την αδελφή του Κωνσταντία. Στη συνέχεια δολοφονούνται η γυναίκα και τα παιδιά του, ένας 8ετής γιος, μια 7ετής θυγατέρα και άλλοι συγγενείς, δολοφονεί επίσης ό,τι επιζεί από συζύγους και παιδιά άλλων αυτοκρατόρων και επιπλέον: ο Σεβεριανός, γιος του ήδη το έτος 307 δολοφονημένου αυτοκράτορα Σεβέρου. Δολοφονείται ο γιος του αυτοκράτορα Γαλέριου, Καντιντιανός, δολοφονούνται, ιδιαίτερα βάναυσα, η Πρίσκα και η Βαλερία, σύζυγος και κόρη του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, μαζί με τα παιδιά.

Αφού έγινε η δουλειά και εξοντώθηκαν και εξαφανίστηκαν δύο αυτοκράτορες, μαζί με τις οικογένειές τους, αποκλείει ο άνθρωπος της παγκόσμιας πολιτικής, ο πρόγονος της Ευρώπης, το ένδοξο πρότυπο για κάθε όμοιο χριστιανικό ηγεμόνα μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα, επίσης τον τρίτο ανταγωνιστή με φοβερές μάχες στην ξηρά και στη θάλασσα με εκατόμβες νεκρών. Στον Λικίνιο χαρίζει βέβαια ο κουνιάδος μεγαλόκαρδα τη ζωή, μετά από παρακλήσεις της αδελφής Κωνσταντίας, αλλά ένα έτος μετά βάζει και τον στραγγαλίζουν.


Tabula rasa και πρώτα η σιγουριά


Το ίδιο αίσθημα ασφάλειας είχε ο υπεύθυνος πολιτικός και απέναντι στους υπόλοιπους αγαπητούς συγγενείς. Έτσι, δίνει εντολή και απαγχονίζεται το 310 στη Μασαλία ο πεθερός του, αυτοκράτορας Μαξιμιανός, ο γαμπρός του Μπασιανός, σύζυγος της αδελφής του Αναστασίας στραγγαλίζεται, όπως ο γαμπρός Λικίνιος. Ο γιος του Λικίνιου, πρίγκιπας Λικινιανός χαρακηρίζεται σκλάβος, μαστιγώνεται και εκτελείται στην Καρχηδόνα. Επίσης ο ίδιος ο γιος του, Κρίσπος, δολοφονείται μαζί με πολλούς φίλους του. Και η σύζυγός του Φαούστα, μητέρα τριών γιων και δύο θυγατέρων, πνίγεται στο μπάνιο.

Τελικά, όπως γράφει για τον Κων/νο ο καθολικός θεολόγος August Franzen, πρώην καθηγητής της εκκλησιαστικής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Freiburg i. Br., με εκκλησιαστική άδεια (Imprimatur, 1965) και με απόλυτη ακρίβεια: «… ακόμα και στην ιδιωτική ζωή του δεν έκρυβε τη χριστιανική του πεποίθηση… είχε μια χριστιανική οικογενειακή ζωή».

Παραξενεύει ότι μια τέτοια συνείδηση, που είχε πρώτο της μέλημα την ασφάλεια, μετέβαλε προς το αυστηρότερο το (έτσι κι αλλιώς βαρβαρικό) ποινικό δίκαιο, ιδίως απέναντι στους αδύνατους ανθρώπους και τους δούλους; Για τη δημοσίευση ανώνυμων καταγγελιών επιβάλλει, αντί της εξορίας, την ποινή του θανάτου. Σε καταδικασμένους για συκοφαντία κόβεται, πριν από την εκτέλεση, η γλώσσα. Για δολοφόνους συγγενών (κάτι ήξερε από αυτά!) επαναφέρει την καταργημένη ποινή του πνιγμού στη θάλασσα μέσα σε σακί (poena cullei). Εγκλήματα ηθικής τιμωρούνται με ιδιαίτερη αυστηρότητα. Η μοιχεία εξισώνεται με τα χειρότερα εγκλήματα, για σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ σκλάβου και της κυρίας του, η κυρία αποκεφαλίζεται και ο σκλάβος καίγεται. Για την περίπτωση σεξουαλικών σχέσεων κυρίου με σκλάβα δεν προβλέπονται ποινές. Σε περίπτωση εκούσιας απαγωγής με σκοπό το γάμο, εκτελούνται οι αλληλοαπαχθέντες, αλλά και για όποιους βοήθησαν στην απαγωγή προβλέπεται θάνατος με καυτό μολύβι στο στόμα ή με κάψιμο στην πυρά.

Ο μεγάλος χριστιανός ηγέτης προβλέπει εκτέλεση στην πυρά και για Ιουδαίους, τους οποίους εξυβρίζει -όπως γράφει σε επιστολή του μετά τη σύνοδο της Νικαίας προς όλες τις εκκλησίες- «είναι μαγαρισμένοι με άθεα εγκλήματα», «έχουν κτυπηθεί με τυφλότητα του πνεύματος», «έχουν χάσει τα λογικά τους». Γι’ αυτό και τους απειλεί με εκτέλεση στην πυρά με τον πρώτο αντισημιτικό του νόμο του έτους 315. Την ίδια ποινή επιβάλλει ο Κων/νος εναντίον ενός εθνικού που προσχωρεί στον Ιουδαϊσμό, ενώ η ιουδαϊκή κοινότητα που αποδέχεται τον προσήλυτο καταστρέφεται με πυρπόληση. Η ποινή της θανάτωσης στην πυρά επιβάλλεται ακόμα σε καθέναν που αποτρέπει την προσχώρηση Ιουδαίου στο χριστιανισμό. Οι Ιουδαίοι είναι για τον αυτοκράτορα ένας «μισητός λαός», με «κληρονομική τρέλα».

Τελικά όμως, ο Κων/νος ήταν, όπως μας βεβαιώνει ο ευαγγελικός θεολόγος Kurt Aland, «χριστιανός και μάλιστα, χριστιανός στην καρδιά, όχι στις εξωτερικές ενέργειές του». Δεν είχαν, σε νεότερες εποχές, και κάποιοι άλλοι τις ίδιες απόψεις με τον «Μέγα» Κων/νο για τους Εβραίους; Και, όσον αφορά τις μεγαλειώδεις πολεμικές νίκες του, διαβεβαιώνει ο καθολικός θεολόγος Peter Stockmeier (τόσο αυτός όσο και ο Aland δεν είναι μεμονωμένες περιπτώσεις) ακόμα μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο: «Σ’ αυτό το μεγάλο πρότυπο προσπάθησε να μοιάσει κάθε χριστιανός αυτοκράτωρ, ένα ιδανικό (!) στα μάτια κάθε πρίγκιπα».

Μάλιστα! Και ακριβώς αυτή την εικόνα πήρε η Ιστορία μας. Και τώρα μπορούμε να συμπεριλάβουμε με πλήρη ευταξία, φουσκωμένοι από περηφάνια -αφού ντροπή δεν είναι μόνο τον 21ο αιώνα ένα άγνωστο συναίσθημα- κι εκείνα τα «1400 εκθέματα».

Και θερμά συγχαρητήρια!


Karlheinz Deschner
Μάιος 2007

Karlheinz Deschner (πραγματικό όνομα: Karl Heinrich Leopold Deschner): Γεννήθηκε το 1924 στο Bamberg. Μετά τον β' παγκόσμιο πόλεμο σπούδασε στο πανεπιστήμιο της γενέτειρας πόλης και στη συνέχεια στο Βύρτσμπουργκ. Αντικείμενα των σπουδών του ήταν: Φιλολογία, Νομικά, Θεολογία και Ιστορία. Κύρια αντικείμενα των μελετών του ήταν τα έργα των Kant, Schopenhauer και Nietsche. Το 1951 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας.

Ο Deschner νυμφεύτηκε το 1951 μια παιδική φίλη του, η οποία είχε ενδιάμεσα παντρευτεί και χωρίσει. Ο εκκλησιαστικός μηχανισμός χαρακτήρισε τον γάμο «άκυρο» και απέκλεισε αμφότερους από την καθολική εκκλησία. Ίσως αυτό το επεισόδιο να αποτέλεσε το πρώτο εξωτερικό ερέθισμα για να ασχοληθεί ο Deschner με τα θέματα της εκκλησίας, ιδιαίτερα της καθολικής, η οποία αποτελεί στη Βαυαρία κράτος εν κράτει.

Το 1957 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του Deschner με θρησκευτική θεματική και τίτλο «Ποια γνώμη έχετε για την εκκλησία;» με κείμενα των γνωστών λογοτεχνών Hermann Kesten, Heinrich Böll, Arno Schmidt, Arnold Zweig και άλλων. Το βιβλίο του «Ο πετεινός λάλησε γι' άλλη μια φορά» που κυκλοφόρησε το έτος 1962 θεωρήθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα έργα με θεμελιωμένη κριτική στη χριστιανική θρησκεία και τις πρακτικές της εκκλησίας. Παράλληλα δημοσιεύτηκαν εργασίες του για πολιτικά, κοινωνικά και εκκλησιαστικά θέματα. Από το έτος 1986 εκδίδεται ο Deschner σε επάλληλους τόμους το κεντρικό έργο του «Η εγκληματική ιστορία του χριστιανισμού» (ελληνική έκδοση ΚΑΚΤΟΣ), το οποίο βρίσκεται τώρα στον 8ο τόμο. Αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 10 τόμους μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, εφόσον ο Deschner, ήδη άνω των 8Ο ετών, επιβιώσει.

Είναι προφανές ότι αυτές οι δημοσιεύσεις του Deschner έχουν προκαλέσει σημαντικές αντιδράσεις του εκκλησιαστικού μηχανισμού στην Ευρώπη, αν ληφθεί υπόψη ότι τα βιβλία του μεταφράζονται στις κυριότερες γλώσσες. Αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων είναι να εισπράττει ο συγγραφέας μηνύσεις και να βρίσκεται σε δικαστικές περιπέτειες, στις οποίες όμως πάντα αθωώνεται, μια και ακόμα και στην πιο μαύρη γωνιά της καθολικής Βαυαρίας προέχει η σκέψη ότι αργά η γρήγορα η οποιαδήποτε καταδίκη του Deschner θα αναιρεθεί - το αργότερο από το δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Απ' την άλλη πλευρά, πολλοί εύποροι χορηγοί παρέχουν τα απαραίτητα μέσα στον Deschner, ώστε να εργάζεται αυτός χωρίς οικονομικά προβλήματα, έτσι ώστε να τελειώσει το σημαντικό πολιτιστικό και διαφωτιστικό έργο που έχει αναλάβει.



19 June 2007

Πρωτοπόροι της Ιατρικής II

Joseph Lister (1827-1912)



Γεννήθηκε στο Upton (Essex) και πέθανε στο Kent. Ο πατέρας του ήταν έμπορος κρασιών, αλλά ο ίδιος ενδιαφέρθηκε για την Ιατρική. Ήδη ως φοιτητής της Ιατρικής δημοσίευσε ανακοινώσεις για τα προβλήματα μολύνσεων σε νοσοκομεία. Η κύρια προσπάθεια του Λίστερ ήταν να απομακρύνει μικροοργανισμούς από τις πληγές χειρουργημένων ασθενών. Μέχρι το 1859 ήταν χειρούργος στο Εδιμβούργο και εκείνο το έτος έγινε καθηγητής χειρουργικής στο πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.

Οι προσπάθειες του Λίστερ να επικρατεί καθαριότητα σε όλους τους χώρους του νοσοκομείου συναντούσαν αντιδράσεις στη διοίκηση, λόγω των αυξημένων εξόδων. Λέγεται ότι εκείνη την εποχή oι εγχειρίσεις ήταν περισσότερο επικίνδυνες, εξ αιτίας του κινδύνου μολύνσεων, παρά μια συμμετοχή σε πολεμικές συγκρούσεις.

Παρακολουθώντας την εξέλιξη μολύνσεων με το μικροσκόπιο, προβληματιζόταν ο Λίστερ, γιατί οι ίδιες μολύνσεις οδηγούσαν έναν ασθενή στο θάνατο και έναν άλλον όχι. Οι μελέτες του Παστέρ για τους μικροοργανισμούς του έδωσαν όμως μια ιδέα και υπέθεσε ότι έχει να αντιμετωπίσει όμοιες καταστάσεις, με εκείνες του Γάλλου ερευνητή. Ο Λίστερ θυμήθηκε ότι ένας Χημικός χρησιμοποιούσε καθαρό φαινόλιο για το χημικό καθαρισμό υγρών αποβλήτων. Έτσι αποφάσισε να χρησιμοποιήσει αυτή την ουσία ως αντισηπτικό στις εγχειρίσεις του και διαπίστωσε ότι είχε σημαντική επιτυχία.

Το 1867 δημοσίευσε ο Λίστερ στο ιατρικό περιοδικό Lancet τα συμπεράσματά του, αλλά συνάντησε αντιδράσεις στο ιατρικό κατεστημένο. Κύριος λόγος γι' αυτό ήταν η πρόχειρη και ανοργάνωτη εφαρμογή της μεθόδου του Λίστερ από άλλους γιατρούς, με αποτέλεσμα να μην προκύπτουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο Λίστερ είχε όμως διαρκώς αυξημένες επιτυχίες και μάλιστα εφάρμοσε την αντισηπτική μέθοδό του με αυτοπεποίθηση σε μια εγχείριση της βασίλισσας Βικτορίας. Παράλληλα κατασκεύασε ο γιατρός ένα μηχανισμό για ψεκασμό αραιωμένου φαινόλιου στους θαλάμους των ασθενών και σε άλλους χώρους του νοσοκομείου.

Σταδιακά η αντισηπτική μέθοδος του Λίστερ έγινε αποδεκτή από τον ιατρικό κόσμο και διαδόθηκε σε όλα τα νοσοκομεία της Ευρώπης και της Αμερικής. Με τα χρόνια προέκυψε δε και μια στενή φιλία μεταξύ Λίστερ και Παστέρ, οι οποίοι αντήλλασσαν εμπειρίες και επιστημονικές μελέτες. Το 1877 έγινε ο Λίστερ καθηγητής χειρουργικής στο Λονδίνο και το 1893 ήταν ο πρώτος γιατρός στη Βρετανία, στον οποίο απονεμήθηκε ο τίτλος του λόρδου.

17 June 2007

Dawkins: Η περί Θεού αυταπάτη

Ο Richard Dawkins, κορυφαίος εξελικτικός βιολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, έχει καταστεί διεθνώς γνωστός ως μαχητικός υπερασπιστής ενός αθεϊστικού ανθρωπισμού, ασυμβίβαστου
με κάθε θρησκευτική πίστη. Αγωνίζεται εναντίον όλων των σύγχρονων φονταμενταλισμών, ιδιαίτερα της χριστιανικής ποικιλίας που προβάλλει τον «δημιουργισμό» ή το «ευφυές σχέδιο» ως δήθεν εναλλακτική άποψη απέναντι στη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης. Το βιβλίο του «The God Delusion», μπεστ σέλερ αφότου κυκλοφόρησε στην Αγγλία και στις ΗΠΑ (φθινόπωρο του 2006), έχει ξεσηκώσει θύελλα συζητήσεων και αρθρογραφίας, όπως καταγράφεται στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο - και φυσικά στο Διαδίκτυο. Το φαινόμενο προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς η μετάφραση του βιβλίου άρχισε ήδη να κάνει την εμφάνισή της ανά τον κόσμο (ήδη κυκλοφόρησε στα ολλανδικά, ενώ η γερμανική έκδοση έχει αναγγελθεί για τον εφετινό Σεπτέμβριο). Σήμερα δημοσιεύουμε αποσπάσματα από την ελληνική έκδοση του βιβλίου, το οποίο θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Κάτοπτρο με τίτλο «Η περί Θεού αυταπάτη». Άλλες συναφείς δημοσιεύεις:
  1. Richard Dawkins: Blind Watchmaker I
  2. Η αυταπάτη του θεού Ι, Η αυταπάτη του θεού ΙΙ, Η «Αυταπάτη του Θεού» III
  3. Επιστημονική προσέγγιση του θεού
  4. Κίνημα bright

Υποψιάζομαι ότι πολλοί άνθρωποι που ανατράφηκαν στο περιβάλλον της μιας ή της άλλης θρησκείας είναι δυστυχείς, δεν πιστεύουν ή ενοχλούνται με όσα αποτρόπαια διαπράττονται στο όνομά της. Νιώθουν μια αόριστη λαχτάρα να εγκαταλείψουν τη θρησκεία των γονέων τους και εύχονται να μπορούσαν να το πράξουν· αλλά δεν συνειδητοποιούν ότι η φυγή αποτελεί επιλογή. Αν είστε ένας από αυτούς, το ανά χείρας βιβλίο σάς αφορά. Στοχεύει στο να αφυπνίσει συνειδήσεις - στην αφύπνιση της συνείδησης απέναντι στο γεγονός ότι το να είναι κανείς άθεος αποτελεί μια ρεαλιστική φιλοδοξία, και μάλιστα γενναία και μεγαλοπρεπή. Μπορείτε να είστε άθεος, αλλά και ένα ευτυχές, ηθικό και διανοητικά ολοκληρωμένο άτομο. Ομοίως, θέλω να αφυπνίσω συνειδήσεις και σχετικά με κάποια άλλα ζητήματα:

Ισως διδαχτήκατε ότι οι φιλόσοφοι και οι θεολόγοι έχουν εκθέσει βάσιμους λόγους για τους οποίους πρέπει να πιστεύουμε στον Θεό.

Αν έχετε τέτοια γνώμη, τότε θα δοκιμάσετε μεγάλη έκπληξη μαθαίνοντας ότι τα επιχειρήματα υπέρ της ύπαρξης του Θεού είναι εντυπωσιακά ασθενή. Πολλοί άνθρωποι, λόγου χάριν, πιστεύουν στον Θεό επειδή νομίζουν ότι έχουν δει κάποιο όραμά του με τα ίδια τους τα μάτια. 'Η επειδή άκουσαν τη φωνή του. Αυτό το επιχείρημα προσωπικής εμπειρίας είναι το πειστικότερο για όσους ισχυρίζονται ότι είχαν παρόμοια εμπειρία, αλλά το λιγότερο πειστικό για οποιονδήποτε άλλον - πόσο μάλλον για όποιον έχει αρκετές γνώσεις ψυχολογίας.

Λέτε ότι είχατε άμεση εμπειρία του Θεού; Ε, λοιπόν, μερικοί άνθρωποι λένε ότι βίωσαν την εμπειρία ενός ροζ ελέφαντα, αλλά αυτό πιθανότατα δεν σας εντυπωσιάζει. Ο Peter Sutcliffe, ο αντεροβγάλτης τού Γιόρκσαϊρ, άκουγε πολύ καθαρά τον Ιησού να του λέει να σκοτώσει γυναίκες - και φυλακίστηκε ισόβια. Ο Τζορτζ Μπους λέει ότι ο Θεός τού είπε να εισβάλει στο Ιράκ (τι κρίμα που δεν του αποκάλυψε και ότι δεν υπήρχαν εκεί όπλα μαζικής καταστροφής). Πολλοί τρόφιμοι ασύλων νομίζουν ότι είναι ο Ναπολέοντας ή ο Τσάρλι Τσάπλιν ή ότι όλος ο κόσμος συνωμοτεί εναντίον τους. Δεν τους κακοκαρδίζουμε, αλλά ούτε βέβαια παίρνουμε στα σοβαρά τις ένδοθεν εξ αποκαλύψεως πεποιθήσεις τους, κυρίως επειδή ελάχιστοι άλλοι τις συμμερίζονται. Οι θρησκευτικές εμπειρίες διαφέρουν μόνο κατά το ότι όσοι ισχυρίζονται πως τις έχουν βιώσει είναι πολυάριθμοι.

Πολύ συχνά εκλαμβάνουμε το φύσημα του ανέμου ή κάποια σκιά ως απόκοσμη φωνή ή σατανική φιγούρα, αντίστοιχα. Θέλω να πω ότι στην κατασκευή μοντέλων είναι άριστος ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Οταν κοιμόμαστε, το μοντέλο ονομάζεται «όνειρο»· όταν είμαστε ξύπνιοι, λέγεται φαντασία ή, αν πρόκειται για ιδιαίτερα ζωηρή παράσταση, ψευδαίσθηση. Αν είμαστε εύπιστοι, τότε δεν αναγνωρίζουμε την ψευδαίσθηση ή τα έντονα όνειρα ως τέτοια, και ισχυριζόμαστε ότι είδαμε ή ακούσαμε κάποιο φάντασμα· ή έναν άγγελο· ή τον Θεό· ή, ειδικά αν συμβαίνει να είμαστε νεαρής ηλικίας, γυναίκες και καθολικές, την Παρθένο Μαρία. Αυτά τα οράματα και τα «φανερώματα» σίγουρα δεν συνιστούν βάσιμους λόγους για να πιστεύει κανείς ότι τα φαντάσματα ή οι άγγελοι, οι θεοί ή οι παρθένοι υπάρχουν και στην πραγματικότητα. [...]

Ισως νομίζετε ότι θα πρέπει να υπάρχει Θεός, διότι ανθρωπολόγοι και ιστορικοί αναφέρουν ότι η θρησκεία κυριαρχεί σε κάθε ανθρώπινη κουλτούρα.

Αν το βρίσκετε αυτό πειστικό, παρακαλώ επιτρέψτε μου να διαφωνήσω: μπορεί η πίστη να είναι πανταχού παρούσα, αλλά αυτό δεν αυξάνει καθόλου την αλήθεια των ισχυρισμών της θρησκείας. Το γεγονός ότι η θρησκεία είναι πανταχού παρούσα σημαίνει πιθανόν ότι έχει λειτουργήσει προς κάποιο όφελος, αλλά ενδέχεται να μην αφορά εμάς ή τα γονίδιά μας. Ισως να λειτουργεί μόνο προς όφελος των ίδιων των θρησκευτικών ιδεών, εφόσον συμπεριφέρονται ως οιονεί γονίδια, ως αντιγραφείς.

Ο φιλόσοφος Daniel Dennett μάς θυμίζει πολύ εύστοχα ότι το κοινό κρυολόγημα είναι καθολικό σε όλους τους λαούς όπως και η θρησκεία, ωστόσο δεν θα ισχυριζόμασταν ότι τα κρυολογήματα μας ωφελούν. Πράγματι, τόσοι ευσεβείς άνθρωποι έχουν πεθάνει για τους θεούς τους και έχουν σκοτώσει για χάρη τους· έχυσαν το αίμα τους αυτοτιμωρούμενοι, ορκίστηκαν να περάσουν όλη τη ζωή τους άγαμοι ή σε μοναστική σιωπή, όλα στην υπηρεσία της θρησκείας. Για ποιον λόγο; Ποιο το όφελος από τη θρησκεία;

Η θρησκεία, αντίθετα, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ευσεβούς ατόμου, καθώς και τη ζωή των άλλων. Χιλιάδες άνθρωποι έχουν βασανιστεί λόγω της πίστης τους σε μια θρησκεία, ή έχουν καταδιωχθεί από ζηλωτές για κάτι που - σε πολλές περιπτώσεις - αποτελεί ελάχιστα διαφορετική εναλλακτική πίστη. Η θρησκεία καταβροχθίζει και πόρους, μερικές φορές σε τεράστια κλίμακα: ένας μεσαιωνικός καθεδρικός ναός μπορούσε να απαιτήσει 100 εργατοαιώνες για την κατασκευή του, ωστόσο δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ως κατοικία ή για κάποιον πραγματικά χρήσιμο σκοπό.

Μήπως ανήκετε σε αυτούς που πείθονται να πιστέψουν στον Θεό από τις ενδείξεις που προσφέρουν οι Γραφές;

Το γεγονός ότι κάτι είναι απλώς καταγεγραμμένο αποτελεί πειστικό επιχείρημα για ανθρώπους που δεν έχουν συνηθίσει να διατυπώνουν ερωτήσεις όπως: «Ποιος το έγραψε, και πότε;» - «Πώς ήξεραν τι να γράψουν;» - «Αραγε εκείνοι, γράφοντας στην εποχή τους, εννοούν πράγματι αυτό που εμείς, στην εποχή μας, καταλαβαίνουμε;» - «Ηταν άραγε αμερόληπτοι παρατηρητές ή μήπως είχαν απώτερους στόχους οι οποίοι επηρέαζαν τα γραπτά τους;».

Από τον 19ο αιώνα ήδη, οι εργασίες εμβριθών θεολόγων έχουν τεκμηριώσει την άποψη ότι τα Ευαγγέλια δεν συνιστούν αξιόπιστες καταγραφές όσων συνέβησαν πραγματικά. Ολα γράφτηκαν πολύ αργότερα από τον θάνατο του Ιησού, και επίσης μετά τις Επιστολές του Παύλου, οι οποίες δεν αναφέρουν σχεδόν κανένα από τα δήθεν γεγονότα της ζωής του Ιησού. Κατόπιν, όλα αντιγράφηκαν και ξανααντιγράφηκαν, μέσω μιας διαδικασίας που θυμίζει το παιχνίδι «χαλασμένο τηλέφωνο», από αντιγραφείς οι οποίοι όχι μόνο δεν ήταν αλάνθαστοι, αλλά είχαν και τις δικές τους θρησκευτικές προτεραιότητες. [...]

Εγώ θα πρόσθετα ακόμα ένα κεφάλαιο με τίτλο (ίσως υπάρχει αλλά δεν έχω διαβάσει το βιβλίο για να ξέρω): Μήπως ανήκετε σ' εκείνους που βγάζουν μεροκάματο από το παραμύθι του θεούλη; 


...

Richard Dawkins reads "The God Delusion"

16 June 2007

Αμφιλεγόμενοι ηγέτες II

Τσενγκίς Χαν (~1160-1227)


Η επιδρομή των Μογγόλων στην Ευρώπη κατά το 13ο αιώνα υπό τον Τσενγκίς Χαν (Dsinghis Khan) αποτελεί, από μακροϊστορικής σκοπιάς, ανταπόδοση των Ασιατών μετά από περίπου 1500 χρόνια, για την εκστρατεία του Μεγ. Αλεξάνδρου σε βάρος της Ασίας.

Το ακριβές έτος γεννήσεως του Τεμουντζίν που ονομάστηκε Τσενγκίς Χαν (
ο υπέρτατος όλων των Χαν) είναι άγνωστο, υπάρχουν ενδείξεις για τα έτη 1155, 1162 ή 1167. Ιστορικά τεκμηριωμένο φαίνεται να είναι ότι ο πατέρας του ήταν ηγεμόνας μιας ολιγάριθμης μογγολικής φυλής. Ο Τεμουντζίν συνένωσε τους νομαδικούς λαούς στην περιοχή της σημερινής Μογγολίας, καταλύοντας τις μέχρι τότε παραδοσιακές φυλετικές δομές, σε μια πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη.

Η ζωή αυτού του ηγεμόνα που δημιούργησε δια πυρός και σιδήρου το εδαφικά μεγαλύτερο κράτος στην παγκόσμια Ιστορία, ταυτίζεται με τις επιδρομές και τις κατακτήσεις του λαού του. Στη συνέχεια της ανακήρυξής του σε μεγάλο Χαν το έτος 1206 ακολούθησαν επιδρομές στα γειτονικά προς τη Μογγολία εδάφη, αρχικά της βόρειας Κίνας και αργότερα της υπόλοιπης ανατολικής και κεντρικής Ασίας, μέχρι την Περσία.

Κύρια χαρακτηριστικά των μογγολικών στρατευμάτων ήταν η αυστηρή πειθαρχία στη διαβίωση και στις μάχες, η άριστη εκπαίδευση και η μεθοδευμένη σκληρότητα, με την οποία αντιμετωπίζονταν οι αντίπαλοι. Ενώ οι φυλές και οι πόλεις που παρεδίδοντο οικιοθελώς στους επελαύνοντες Μογγόλους, υφίσταντο απλώς λεηλασία και παρέμεναν φόρου υποτελείς, οι πόλεις των ηττημένων μετά από μάχες, ισοπεδώνονταν και όσοι κάτοικοι επιζούσαν, είτε σφάζονταν αδιάκριτα, είτε, εφόσον ήταν αξιόμαχοι, τοποθετούντο στην πρώτη γραμμή του επιτιθέμενου στρατού.

Πέρσες χρονικογράφοι της εποχής συσχετίζουν με τις διελεύσεις των Μογγόλων εκατομμύρια νεκρούς και περιγράφουν με τα πιο μελανά χρώματα τις επιπτώσεις λόγω καταστροφών της γεωργικής παραγωγής και της αρδευτικής υποδομής. Αυτές οι καταστροφικές πρακτικές των μογγόλικων στρατευμάτων, μαζί με διαδιδόμενες ιστορίες για τις φρικαλεότητες, είχαν δημιουργήσει και στη χριστιανική Ευρώπη διάφορους μύθους με διπλή χρήση: αφενός περί βάναυσης θεϊκής τιμωρίας των αμαρτωλών, αν οι Μογγόλοι κατελάμβαναν και χριστιανικά εδάφη και, αφετέρου, περί θεϊκής παρέμβασης με στόχο την εκδίωξη του Ισλάμ, αν οι επιδρομείς έμεναν έξω από τα γεωγραφικά όρια της Ευρώπης. Ένα «σχολικό παράδειγμα» για την αξιοποίηση της θεολογίας στις καθημερινές ανάγκες της εξουσίας!

Αντίστοιχες ισλαμικές επινοήσεις εκείνης της εποχής εξηγούν την επέλαση των Μογγόλων με υποβολή σε δικιμασία των πιστών μουσουλμάνων από το θεό, αν θα αντέξουν στην πίεση των «απίστων» ή θα αλλαξοπιστήσουν! Η θεοκρατική κοσμοαντίληψη δίνει την ευχέρεια να υποστηρίξεις και να πιστέψεις ό,τι εξυπηρετεί σε κάθε εποχή και σε κάθε συγκυρία!

Μετά την κατάληψη της Περσίας και τη διαφυγή του Σάχη σε ένα νησί της Κασπίας Θάλασσας, τοποθέτησε ο Τσενγκίς Χαν διάφορους αντιβασιλείς και επεδόθη στην καταδίωξη του Σάχη, κατευθυνόμενος όλο δυτικότερα. Έτσι πλησίαζαν οι Μογγόλοι την Ευρώπη και το έτος 1223 κατέλαβαν την Αρμενία, όπου συνέτριψαν ένα στρατό Κουμάνων και Ρώσων. Από το όνομα της φυλής των
Τατάρων (που είναι όμως τουρκογενής) και από την ελληνική λέξη τάρταρα για τον αρχαίο «κάτω κόσμο» ή για τη χριστιανική κόλαση, οι Βυζαντινοί ονόμασαν τους επερχόμενους Μογγόλους του Τσενγκίς Χαν «Ταρτάρους».

Οι θρησκόληπτοι κύκλοι ταύτισαν την εμφάνιση των Μογγόλων στις παρυφές της Ευρώπης με τους λαούς
Γκογκ και Μαγκόγκ της «Αποκάλυψης», τον δε Τσενγκίς Χαν με τον αρχάγγελο της καταστροφής. Η αναπάντεχη επιστροφή των μογγόλικων στρατευμάτων στην Ασία εξηγήθηκε δε ως θεϊκό μήνυμα για μία ακόμα ευκαιρία στους αμαρτωλούς να συνετισθούν...

Η ευκαιρία αυτή για «συνετισμό» απεδείχθη χωρίς ημερομηνία λήξης, αφενός επειδή ο Τσενγκίς Χαν πέθανε το 1227 στη μακρινή Μογγολία, ύστερα από ένα κυνηγετικό ατύχημα, αφετέρου επειδή οι μεταγενέστερες επελάσεις των Μογγόλων στην Ευρώπη, μετά από συντριπτικές ήττες των Ρώσων, Πολωνών και Ούγγρων, τερματίστηκαν χωρίς προφανείς λόγους. Πιθανόν οι επιδρομείς επέστρεψαν στην Ασία επειδή είχε πεθάνει και ο νεώτερος ηγέτης τους, εγγονός του Τσενγκίς Χαν και έπρεπε να επιστρέψουν στη βάση τους για να επιλέξουν με διαπραγματεύσεις μεταξύ των νομαδικών φυλών ένα καινούργιο Χαν. Η «σωτηρία» της Ευρώπης από μακρόχρονη υποταγή στα μογγολικά στρατεύματα οφείλεται, λοιπόν, σε τυχαίες συμπτώσεις.

Ενδιαφέρον είναι ότι το τεράστιο κράτος που δημιούργησε ο Τσενγκίς Χαν διατηρήθηκε σημαντικά περισσότερο από αυτά άλλων κατακτητών. Ανατολίτες εθνικιστές θεωρούν ότι οι επελάσεις των Μογγόλων στην Ευρώπη έφεραν τον ανατολικό πολιτισμό στη Δύση, κάτι ανάλογο που ισχυρίζονται οι αντίστοιχοι Δυτικοί για τις εκστρατείες του Μεγ. Αλεξάνδρου στην Ασία και των Σταυροφόρων στη Μέση Ανατολή. Ο Τσενγκίς Χαν δεν ονομάζεται Μέγας, αφενός γιατί το όνομα Τσενγκίς σημαίνει ήδη «υπέρτατος», αφετέρου επειδή η Ιστορία που διδασκόμαστε έχει γραφτεί από Ευρωπαίους, οι οποίοι «απονέμουν» και τους τίτλους.

Κατά τις δεκαετίες του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Μογγολία, οι αναφορές στον Τσενγκίς Χαν ήταν ελάχιστες, δεδομένου ότι μια προβολή του θα προκαλούσε αντιδράσεις και στη γειτονική Κίνα που είχε υποστεί πολλές ήττες από τους πολεμοχαρείς βόρειους γείτονες. Μετά την ομαλοποίηση του καθεστώτος χρηματοδοτούνται, όμως, εντατικά έρευνες για εντοπισμό του τάφου αυτού του ηγέτη, ενώ παράλληλα διοργανώνονται γιορτές για την τόνωση της εθνικής περηφάνειας του μογγόλικου λαού. Στα τέλη του 20ου αιώνα έκρινε μια επιτροπή Ιστορικών από αμερικάνικα πανεπιστήμια ότι ο Τσενγκίς Χαν ήταν ο σημαντικότερος πολιτικός-στρατιωτικός ηγέτης της δεύτερης χιλιετίας μ.Χ.


Βιβλία, βιβλία

J. Machlis-C. Forney: Η Απόλαυση της Μουσικής, Eκδόσεις: FAGOTTO.

Το βιβλίο του J. Machlis "Η Απόλαυση της Μουσικής" εξετάζει με χρονολογική σειρά τη διαδρομή της Δυτικής Μουσικής από το Μεσαίωνα ως τον 20ό αιώνα. Από τους τροβαδούρους, τον Παλεστρίνα, τον Μπαχ και τον Μπετόβεν ως το Στραβίνσκυ, τον Σένμπεργκ, τον Βέμπερν και τον Βαρέζ, από το γρηγοριανό άσμα, τη μπαρόκ όπερα, την καντάτα και το ορατόριο ως την κλασική συμφωνία, το κονσέρτο και τη σονάτα, από το ρομαντικό τραγούδι, την προγραμματική μουσική και το μουσικό δράμα ως τον ιμπρεσιονισμό, τη νέα ευρωπαϊκή σκηνή, τη δεύτερη σχολή της Βιέννης, την ηλεκτρονική μουσική και τις νέες τάσεις.

Ο αναγνώστης οδηγείται σε ένα υπ
έροχο ταξίδι στον κόσμο της μουσικής:
  • Οι συνθέτες
  • η ζωή και το έργο τους
  • η οργάνωση του ήχου
  • μελωδία - αρμονία - ρυθμός, τα δομικά υλικά της μουσικής δημιουργίας
  • η κατασκευή της φόρμας, οι αλλαγές του ύφους κατά εποχή και κατά περίοδο, η ποικιλία των ειδών, τα μέσα έκφρασης
  • τα όργανα
  • τα μουσικά σύνολα
  • οι μουσικοί και ο μαέστρος
Η έκδοση συμπληρώνεται με αναφορές:
  • Στην αμερικάνικη λαϊκή μουσική, το ragtime, το blues, το rock, τη jazz και το μουσικό θέατρο.
  • Στις γλώσσες της μη Δυτικής μουσικής και την επιρροή τους στη μουσική σκέψη, τις πολυπολιτισμικές διασταυρώσεις.
  • Στην κοινωνικο-ιστορική θεώρηση και το ρόλο του μουσικού.
  • Στη θέση της γυναίκας στη μουσική εξέλιξη και δημιουργία.


Ζακ Στέμαν:Ιστορία της Ευρωπαϊκής Μουσικής, Eκδόσεις: Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος.

Επιτομή της ιστορίας της ευρωπαϊκής μουσικής, που έχει γράψει ο Bέλγος καθηγητής αρμονίας και σύνθεσης του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, Ζακ Στέμαν.

Τη μετάφραση του σημαντικού αυτού ιστορικού έργου και τον πρόλογο έκανε ο φίλος και τακτικός συνεργάτης μας, κ. Γιώργος Δρόσος. Την εισαγωγή στο βιβλίο έκανε η κα. Αναστασία Σιώψη, επίκουρος καθηγήτρια του τμήματος μουσικών σπουδών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο της Κέρκυρας. Με τα σχόλιά της, η κα. Σιώψη δίνει μια σημαντική διάσταση στη εργασία του Ζακ Στέμαν, υπογραμμίζοντας την προσφορά του και αναλύοντας την αισθητική, τις δομές και τις σχέσεις της μουσικής στο κοινωνικό σύνολο.



Από το classicalmusic.gr


14 June 2007

Η ύστερη Αρχαιότητα II

Ένα επίσης αξιομνημόνευτο έργο της ύστερης Αρχαιότητας, αν και δημιουργήθηκε, όπως και η Αγία Σοφία, τον 6ο αιώνα, είναι το Μαυσωλείο του Θεοδώριχου στη Ραβένα. Κατασκευάστηκε περί το έτος 520 από τον εκχριστιανισμένο Οστρογότθο ηγεμόνα Θεοδώριχο και προοριζόταν εξ υπαρχής για τον εαυτό του. Το κάτω τμήμα αυτού του κτηρίου είναι δεκαγωνικό και το πάνω κυκλικό, σκεπασμένο με ένα εντυπωσιακό ενιαίο μεγάλιθο που έχει διάμετρο περί τα 11m και πάχος περί τα 3m, ζυγίζει δε περίπου 300 τόνους! Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι αυτός ο μεγάλιθος έχει μεταφερθεί στη Ραβέννα από την περιοχή της Ίστριας, τη σημερινή Κροατία, στην απέναντι πλευρά της Αδριατικής.

Ενώ είναι αναμφισβήτητο ότι ο σύγχρονος, ο λεγόμενος «ευρωπαϊκός» ή «δυτικός» πολιτισμός οφείλει πάμπολλα στην ελληνορωμαϊκή εποχή, όσον αφορά τους τομείς της τέχνης, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας και της πολιτικής, ο ίδιος αυτός πολιτισμός έχει επηρεαστεί ελάχιστα ή καθόλου από την ελληνορωμαϊκή εποχή στον τομέα της τεχνικής.

Σήμερα τίθεται ακαδημαϊκά το ερώτημα, αν ήταν δυνατόν να αναπτύξουν οι Ρωμαίοι βιομηχανικό ή έστω προ-βριομηχανικό πνεύμα και να αρχίσει έτσι η «βιομηχανική επανάσταση», περίπου 1.500 πριν από την εποχή που πράγματι άρχισε. Οι μελετητές απαντούν σ' αυτό το ερώτημα αρνητικά γιατί, παρά τον αξιόλογο βαθμό εισαγωγής μηχανών στις κατασκευές, η ρωμαϊκή κοινωνία, όπως και πριν από αυτή η ελληνική, δεν είχε ενδιαφέρον για τα τεχνικά έργα και την παραγωγή.

  • Η ρωμαϊκή κοινωνία είχε σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ των τάξεων και οι «τεχνικοί» βρίσκονταν πολύ χαμηλά, μόλις πάνω από τους δούλους. Ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας θεωρούσε, όπως προαναφέρθηκε, ότι εφευρέσεις και νεωτερισμοί είναι μεν ενδιαφέροντα πράγματα αλλά πρόκειται για δραστηριότητες «ευτελών δούλων». Η απουσία οποιασδήποτε επικοινωνίας μεταξύ των κοινωνικών τάξεων έκανε απαγορευτικό κάθε προβληματισμό για βελτιώσεις και επεκτάσεις ήδη κεκτημένων γνώσεων.
  • Τα εργατικά χέρια των δούλων ήταν διαθέσιμα σε μεγάλο αριθμό, παρά τη μικρή παραγωγικότητά τους και γι' αυτό ούτε κατά φαντασία θα έκανε ένας Ρωμαίος επενδύσεις για να λιγοστέψει την εργασία των δούλων. Παράλληλα δε, αποκλειστικός προορισμός των επενδύσεων ήταν η αγορά γης. Η ιδέα για επένδυση σε μηχανήματα, έναντι κέρδους λόγω βελτιωμένης και μεγαλύτερης παραγωγής ήταν εκτός της αντιλήψεως της εποχής.
  • Δεν υπήρχε αγορά για μαζική διάθεση προϊόντων. Οι πλούσιοι Ρωμαίοι αγόραζαν κοσμήματα, σκεύη και εργαλεία που κατασκευάζονταν με ειδική παραγγελία, οι απλοί πολίτες δεν είχαν αξιόλογη κινητή περιουσία, η δημιουργία της οποίας θα μπορούσε να στηρίξει μια βιοτεχνία ή και βιομηχανία σε μεγαλύτερη κλίμακα.
  • Η πάγια αντιμετώπιση του κόσμου από τους Ρωμαίους, όπως και από τους Έλληνες, ήταν ότι η φύση πρέπει να γίνει σεβαστή, γιατί σ' αυτή κατοικούν οι θεοί, οι οποίοι εξοργίζονταν από αυθαίρετες παρεμβάσεις στη φυσική ροή των πραγμάτων. Αυτή η καταρχάς θετική αντιμετώπιση της φύσης, οδηγούσε όμως σε μια μοιρολατρεία η οποία, απ' τη μια μεριά απέτρεπε επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας, από την άλλη δε, όπου κάποιο έργο ήταν αναπότρεπτο, γινόντουσαν θυσίες και δωρεές για τον εξευμενισμό των θεών. Η βιομηχανική κοινωνία έγινε πολύ αργότερα δυνατή με το πέρασμα από τη θεοκρατική στη φυσιοκρατική αντίληψη, στηριγμένη στον ορθολογισμό του Διαφωτισμού!
Με το πλεονέκτημα της ύστερης γνώσης είμαστε σε θέση να διαπιστώσουμε ότι, τόσο η διάχυτη πεποίθηση εκείνης της εποχής πως η παραγωγική και κατασκευαστική εργασία ήταν κατώτερη από την ενασχόληση π.χ. με τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, όσο και η έλλειψη ερεθισμάτων από την παραγωγή, αλλά κυρίως η απουσία πνευματικής και επιστημονικής δραστηριότητας στην ηγετική τάξη μιας στρατοκρατούμενης κοινωνίας, είχαν σε αδρές γραμμές δύο σημαντικότατες αρνητικές επιπτώσεις:
  1. Λόγω επικράτησης των στρατιωτικών έναντι των πολιτικών προτεραιοτήτων απεμπόλησε ο ρωμαϊκός κόσμος τη δυνατότητα να βελτιώσει ήδη τότε με τη βοήθεια της επιστήμης τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, όπως συνέβη αυτό, κάτω από άλλες προϋποθέσεις, μετά τον 18ο αιώνα.
  2. Εγκαταλείφθηκε όλος ο πλούτος γνώσεων της κλασικής Αρχαιότητας, ο οποίος πέρασε στη λήθη, λόγω υποβάθμισης των μεγάλων φιλοσοφικών σχολών, της στροφής των επικοινωνιών των ελληνικών πόλεων προς άλλες κατευθύνσεις και όχι πια μεταξύ τους, όπως γινόταν στην κλασική ελληνική εποχή και της διακοπής της προφορικής παράδοσης.
  3. Με τις εκστρατείες του Αλεξάνδρου και τη δημιουργία των ελληνιστικών βασιλείων άρχισε μια αμφίδρομη πορεία, του ελληνικού πολιτισμού προς την Ανατολή και των μυστικιστικών, θεοκρατικών αντιλήψεων προς τη Δύση. Η θεοποίηση ήδη του Φιλίππου (13ος θεός) και του Αλέξανδρου («γιος» του 'Αμμωνος Διός), αλλά και όλων σχεδόν των μεταγενέστερων βασιλέων και τυράννων και στη συνέχεια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, των συγγενών και των παλλακίδων τους, ευτέλισαν την ελληνορωμαϊκή θρησκεία και ηθική και συμπαρέσυραν στην περιφρόνηση το σύνολο των ιδεών του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού.
  4. Με την εκδίωξη από την Αλεξάνδρεια (145 π.Χ. και ύστερα) των διανοουμένων Ελλήνων ή ελληνοφώνων υπό την πίεση των γηγενών στοιχείων, οι οποίοι διανοούμενοι είχαν αναπτύξει την επιστήμη της ελληνιστικής εποχής, δεν υπήρξε δυνατότητα υποκατάστασής τους με άλλους επιστήμονες, δεδομένου ότι οι λαοί αυτοί στην περιφέρεια τους ελληνο-ρωμαϊκού πολιτισμού δεν είχαν παράδοση ανώτερης παιδείας, επιστημονικής αναζήτησης και φιλοσοφίας. Κάθε κενό που δημιουργείτο έμενε ακάλυπτο, γιατί δεν υπήρχε και ενδιαφέρον για συνέχιση της δραστηριότητας των επιστημόνων.
  5. Αυτή η γενικότερη σταδιακή πολιτισμική υποβάθμιση πολλών αιώνων, αφενός θρησκευτικός ευτελισμός και αφετέρου επιστημονική απαξίωση, αξιοποιήθηκε και ενισχύθηκε συστηματικά από τις ηγεσίες της νέας θρησκείας η οποία, επιβεβλημένη από τους Ρωμαίους στρατηγούς ως ενωτική δύναμη των ετερόκλητων εθνοτήτων και θρησκειών και υιοθετημένη ως όχημα ανόδου από τις μη ελληνικές εθνικές ομάδες της αυτοκρατορίας, βρήκε μπροστά της μόνο τα υπολείμματα ενός ανώτερου πολιτισμού, απέναντι στα υψηλά επιτεύγματα του οποίου τοποθετήθηκε εχθρικά και έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για να τον αποσιωπήσει ή να τον συκοφαντήσει και διαστρεβλώσει.

13 June 2007

Δομ. Θεοτοκόπουλος - El Greco (1541-1614)

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και φαίνεται να πέρασε τα πρώτα χρόνια του σε μοναστικό περιβάλλον, όπου έμαθε τη ζωγραφική εικόνων. Αργότερα, περίπου στα 27 του χρόνια, πήγε στη Βενετία και έγινε μαθητής του Τισιανού. Το έτος 1570 μετακόμισε στη Ρώμη, όπου γνώρισε τα έργα του Μιχαήλ Άγγελου, του οποίου το στιλ δεν συμπάθησε o Θεοτοκόπουλος και το σχολίαζε αρνητικά. Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που δεν κατάφερε να παραμείνει μόνιμα στη Ρώμη, οπότε το 1580 μετέβη στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου προσλήφθηκε στην υπηρεσία του Φίλιππου Β' για να συμβάλει στη διακόσμηση του ανακτόρου Escorial. Εδώ πήρε ο Θεοτοκόπουλος και το προσωνύμιο «El Greco», μια και το επώνυμό του ήταν αρκετά μακρόσυρτο για τους Ισπανούς.

Ο μεγάλος ζωγράφος δεν φαίνεται να βρήκε όμως καλή υποδοχή στην Ισπανία και είχε αντιδικίες με τους πελάτες του, λόγω των ασυνήθιστων για την εποχή έντονων χρωμάτων στους πίνακές του, λόγω του είδους των θρησκευτικών θεμάτων που επέλεγε και λόγω του τρόπου που ζωγράφιζε τα πρόσωπα, αποστεωμένα, ωχρά και με επιμήκη άκρα - προφανώς μια επιρροή από τη βυζαντινή εικονογραφία. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που ο Ελ Γκρέκο αντιδικούσε για πολλά χρόνια με τους πελάτες του, μέχρι να εισπράξει τις αμοιβές του. Τελικά, τα έργα του δεν βρήκαν μιμητές και ο ίδιος δεν δημιούργησε «Σχολή».

Από μια εποχή και μετά έπαψαν η βασιλική αυλή, οι οίκοι ευγενών και οι εύπορες οικογένειες να του αναθέτουν τη δημιουργία πορτραίτων τους. Πέθανε στο Τολέδο σε ηλικία 73 ετών, μάλλον ξεχασμένος από τους σύγχρονούς του. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν γράφτηκαν από κριτικούς της ζωγραφικής και ομότεχνους τού ζωγράφου κυρίως απαξιωτικά σχόλια για το έργο του, όπως «κακογουστιά στην επιλογή των θρησκευτικών θεμάτων», «προφανή προβλήματα οράσεως», «ψυχοπάθεια» κ.ά., μέχρι που ο μεγάλος «ξένος» ξεχάστηκε ολοκληρωτικά.

Στις αρχές του 20ου αιώνα ανακαλύφθηκε όμως ο Ελ Γκρέκο πάλι, όταν διαπιστώθηκε ότι τα έργα του περιείχαν στην επιλογή χρωμάτων και στην αφαίρεση, στοιχεία που είχαν αρχίσει να χαρακτηρίζονται στους καλλιτεχνικούς κύκλους ως η ουσία του εξπρεσιονισμού. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι στα έργα τού Θεοτοκόπουλου γίνεται σύντηξη της βυζαντινής εικονογραφίας και της βενετσιάνικης αναγεννησιακής τέχνης, με φιγούρες που είναι μεν ρεαλιστικές, αλλά προβάλλουν ταυτόχρονα ένα μυστικισμό.

Το πρόσωπο και το έργο του Ελ Γκρέκο αξιοποιείται συχνά από τους ελληνοκεντριστές ως δείγμα συνέχειας του Ελληνισμού και της ελληνικής μεσαιωνικής τέχνης (αν και ο Ελ Γκρέκο έζησε στην Αναγέννηση). Στην πραγματικότητα πρόκειται για επιβεβαίωση του κανόνα ότι οι Έλληνες, όπως και οι εκπρόσωποι κάθε άλλου λαού με αξιόλογη πολιτισμική παράδοση, αναδεικνύονται ανάλογα με το ταλέντο τους, εφόσον βρεθούν στο κατάλληλο περιβάλλον δημιουργίας, το οποίο περιβάλλον δεν υφίσταται χειραγώγηση από αλλότρια κέντρα. Αυτή η ανάδειξη δεν δηλώνει τίποτα δεσμευτικό για το περιβάλλον προέλευσης του καλλιτέχνη (το οποίο στην περίπτωση Θεοτοκόπουλου είναι κρητο-βενετσιάνικο, γι' αυτό και το όνομα
Δομήνικος), αλλά δηλώνει πολλά για εκείνο, στο οποίο δημιούργησε. Και δείχνει επίσης, τι «θαύματα» θα ήταν σε θέση να κάνουν αυτοί οι δημιουργοί και στον ίδιο τον τόπο τους, αν υπήρχε εκεί αντίστοιχη πολιτισμική ανάπτυξη.

Τα ίδια συμβαίνουν εξ άλλου και στις μέρες μας με τους εκπατριζόμενους Έλληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό, ενώ εδώ πιθανότατα θα έμεναν στην αφάνεια. Η σημερινή ανάδειξη του Δημ. Νανόπουλου στον κόσμο της Φυσικής, προφανέστατα δεν δηλώνει υψηλό επίπεδο αντίστοιχων σπουδών στην Ελλάδα, αλλά μόνο ότι υπάρχουν Έλληνες που έχουν την ευφυΐα να ανταποκριθούν σε ένα επιστημονικά απαιτητικό περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, κανείς δεν έχει λόγο να το αμφισβητήσει! Η αναφορά στον Θεοτοκόπουλο αποτελεί, λοιπόν, άλλη μια επιβεβαίωση του πολιτισμικά υποβαθμισμένου ελληνόφωνου χώρου κατά το Μεσαίωνα (Βυζάντιο) και τη μετέπειτα εποχή της τουρκοκρατίας, σε σύγκριση με το υψηλό επίπεδο, στο οποίο βρισκόταν αυτός ο χώρος κατά την ύστερη Αρχαιότητα.

Και ως προς την αποδεικτική τεχνική και την επιχειρηματολογία: Συχνά αναφερόμαστε ενδεικτικά σε μια περίπτωση ή σε ένα πρόσωπο και εννοούμε, σιωπηρά, ότι σχεδόν όλες οι άλλες περιπτώσεις έχουν εξελιχθεί ανάλογα. Οπότε με μία ιδιότυπη «τέλεια επαγωγή» θεωρούμε ότι αποδείχθηκε αυτό που ισχυριζόμαστε. Στα θέματα του «βυζαντινού πολιτισμού» υπάρχουν, όμως, λίγα μέχρι ελάχιστα παραδείγματα και η προσπάθεια για γενίκευσή τους προδίδει την ένδεια υλικού, την αγωνία για ανάδειξη της εξαίρεσης σε κανόνα!

(Από την ηλεκτρονική παρουσίαση των Σημαντικότερων Ανθρώπων)