18 November 2007

Πώς δεν χρεοκόπησε η οικονομία το 1985

(μια αφήγηση του Νίκου Νικολάου στην Καθημερινή, 17/11/2007)

Το 1985, καθώς τέλειωνε η πρώτη κυβερνητική τετραετία του ΠΑΣΟΚ με τσάρο τον κ. Γεράσιμο Αρσένη, οι διάδρομοι του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας πλημμύριζαν από φήμες και διαδόσεις για επικείμενη καρατόμησή του λόγω αποτυχίας της οικονομικής του πολιτικής. Προσωπικά, εκτιμούσα το ήθος και τις γνώσεις του τσάρου, αλλά το ρεπορτάζ μου σε υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου αλλά και στην Τράπεζα της Ελλάδος (διοικητής κ. Δημ. Χαλικιάς) και στην Εθνική (διοικητής κ. Στέλιος Παναγόπουλος), μου μετέδιδε δελτίο θυέλλης! Άλλωστε, δεν χρειαζόταν να είναι κανείς προφήτης για να προβλέψει την επικείμενη χρεοκοπία, όταν γνωρίζαμε, όσοι κάναμε ρεπορτάζ, ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού άγγιζε το 18% του ΑΕΠ, του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 8% και ο πληθωρισμός έτρεχε με 20%!

Η κυβέρνηση του Ανδρέα, πάντως, όχι απλώς δεν ανησυχούσε αλλά και πανηγύριζε, ενώ ο Λαλιώτης ετοίμαζε τις αφίσες για τις επικείμενες εκλογές με κεντρικό πρόσωπο τη μικρή Αννούλα που καλούσε τους πολίτες να υπερψηφίσουν ΠΑΣΟΚ για να απολαύσουν «ακόμη καλύτερες μέρες»!

Η οικονομία, όμως, είναι εκδικητική και η αποκάλυψη για τον κατήφορο στον οποίο διολισθαίναμε ήλθε με πάταγο ένα απόγευμα του Μαρτίου ’85 όταν ο διευθυντής Συναλλάγματος της Τραπέζης της Ελλάδος πήγε έντρομος στον κ. Χαλικιά και του απεκάλυψε: «Κύριε διοικητά μου, το συναλλαγματικό απόθεμα της χώρας έπεσε στα 263.000 δολάρια». «Δηλαδή», του απαντά ο κ. Χαλικιάς, «δεν έχουμε Ταμείο, χρεοκοπούμε, γιατί αυτό το ποσό μόλις και καλύπτει τις εισαγωγές 20 ημερών»!

Αμέσως ο κ. Χαλικιάς τηλεφωνεί στον Ανδρέα και ζητεί επειγόντως να τον δει. Ο πρωθυπουργός του λέει: «Ελα αύριο το πρωί να πάρουμε μαζί μπρέκφαστ». Ανεβαίνει στο Καστρί, ήταν παρούσα και η Μαργαρίτα, και μεταφέρει τα κακά μαντάτα. Ο Ανδρέας θορυβείται, αισθάνεται πανικό στην προοπτική της χρεοκοπίας και ρωτάει εναγωνίως τι να κάνει και οργισμένος προσθέτει: «Θα διώξω αμέσως τον Αρσένη». Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος τον αποτρέπει λέγοντάς του ότι αν απολύσει τώρα τον τσάρο θα είναι σαν να ομολογεί την αποτυχία της οικονομικής του πολιτικής, συνιστά ψυχραιμία, υπόσχεται ότι θα αξιοποιήσει τα credit lines της Τραπέζης και θα συνάψει και εξωτερικό δάνειο για να αντιμετωπισθούν οι άμεσες ανάγκες, αλλά λέγει στον Ανδρέα ότι απαιτείται να αλλάξει άμεσα η κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής με προσανατολισμό τη σταθεροποίηση της οικονομίας.

Παρά τα χάλια αυτά της οικονομίας, ο Ανδρέας αναθάρρησε από την ανάσα του νέου δανεισμού και προχώρησε στις εκλογές του Ιουνίου με κεντρικό σύνθημα το «Για ακόμη καλύτερες ημέρες», τις οποίες φυσικά και κέρδισε. Ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, όμως, που έβλεπε την καταιγίδα να έρχεται, ζητάει νέο ραντεβού από τον πρωθυπουργό, του περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα την κατάσταση και επιμένει στην άμεση εφαρμογή σταθεροποιητικού προγράμματος. «Το καταλαβαίνω και συμφωνώ, απαντά ο Ανδρέας. Γράψε μου μια έκθεση με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν». Ο κ. Δημ. Χαλικιάς παρέδωσε την έκθεση αυτή στις 25 Ιουλίου και σε λίγες ημέρες ο Ανδρέας αντικατέστησε τον κ. Γερ. Αρσένη με τον κ. Κ. Σημίτη, ο οποίος είχε ως υφυπουργούς τούς κ. Τάκη Ρουμελιώτη και Γιάννο Παπαντωνίου. Το σταθεροποιητικό του πρόγραμμα, που ομολογουμένως ήταν σκληρό (οι πραγματικές αποδοχές των εργαζομένων στη διετία 1986 - 87 υπέστησαν τη μεγαλύτερη ιστορικά μείωση που ξεπέρασε το 12% και η δραχμή υποτιμήθηκε για δεύτερη φορά από το ΠΑΣΟΚ, με αποτέλεσμα να συρρικνωθούν τα εισοδήματα), διέσωσε τελικά την οικονομία από την απειλούμενη χρεοκοπία. Ο κ. Σημίτης είχε ως άμεσους συνεργάτες στην εφαρμογή του προγράμματος τον κ. Ν. Γκαργκάνα, τον σημερινό διοικητή της ΤτΕ και τον καθηγητή κ. Γιάννη Σπράο.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1995, όταν ο Ανδρέας είχε ξαναγίνει πρωθυπουργός, του θύμισα αυτή τη δύσκολη εποχή και του είπα ότι εγώ, από τις στήλες της «Καθημερινής», υπεστήριξα τότε τον Σημίτη, προκαλώντας έτσι την μήνιν του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Κων. Μητσοτάκη. Ενοχλημένος ο Ανδρέας μου απάντησε: «Ποιος Σημίτης, το σταθεροποιητικό πρόγραμμα το έκανα εγώ σε συνεργασία με την Τράπεζα της Ελλάδος»! Ηταν κοινό μυστικό ότι ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ουδέποτε συμπάθησε τον κ. Κ. Σημίτη (άλλωστε η αντιπάθεια ήταν αμοιβαία) και τον απέπεμψε τον Σεπτέμβριο του 1995 από την κυβέρνησή του, στην οποία ήταν υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας, ως αποτυχημένο.

Δεν κατάλαβα, λοιπόν, ποτέ γιατί τον επέλεξε τον Ιούλιο του 1985 για να εφαρμόσει το σταθεροποιητικό. Μια εξήγηση είναι ότι δεν είχε και άλλον στην κυβέρνησή του να ξέρει οικονομικά. Μια δεύτερη και ίσως πιο αληθινή είναι ότι τον έβαλε για να τον «κάψει», αφού το σταθεροποιητικό ήταν αντιλαϊκό. Πάντως, έμαθα αργότερα ότι ένας σύμβουλος του Ανδρέα του θύμισε τότε ότι ο Πελίας έστειλε τον Ιάσονα στην Αργοναυτική Εκστρατεία για να τον ξεφορτωθεί για πάντα!